تحلیل مکانی تاب‌آوری نواحی روستایی در برابر زلزله (مورد مطالعه: دهستان دولت آباد در شهرستان جیرفت)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

هدف اصلی این تحقیق سنجش ضریب تاب‌آوری مناطق روستایی دهستان دولت آباد شهرستان جیرفت در برابر زلزله است که از نظر هدف کاربردی و از نظر روش تحقیق توصیفی-تحلیلی به شمار می‌رود. داده‌های نظری به روش کتابخانه‌ای و با استفاده از داده های مرکز آمار ایران، کتب موجود و مقالات جمع‌آوری شده است. همچنین اطلاعات میدانی به روش مشاهده گردآوری شد. پس از استخراج شاخص‌ها (طبیعی و انسانی)، وزن شاخص‌ها با استفاده از مدل چند متغیره(FAHP) بدست آمد؛ سپس به وسیله سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) تجزیه و تحلیل شده است. تحلیل یافته‌ها با استفاده از مدل فازی نشان می‌دهد در بین شاخص‌های تحقیق بیشترین ارزش وزنی را شاخص گسل اصلی و فرعی به خود اختصاص داده است و کمترین ارزش مربوط به شاخص شاغلان ده سال و بیشتر بوده است. همچنین روستاهای مورد بررسی از یک الگوی واحدی پیروی نمی‌کند و میزان تاب‌آوری آنها در برابر زلزله متفاوت ارزیابی شده است؛ به گونه‌ای که 60 درصد از کل روستاهای دهستان دولت آباد در پهنه‌ای با تاب‌آوری زیاد و خیلی زیاد قرار گرفته است؛ همچنین روستاهایی نظیر دولت آباد، علی آباد و رضی آباد بیشترین آسیب را در هنگام وقوع زلزله دارد و دارای تاب‌آوری خیلی کم است. روستاهایی که در محدوده با تاب‌آوری خیلی زیاد قرار دارند، 53 درصد از کل روستاهای محدوده مورد مطالعه را شامل می‌شود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • آزاده، سیدرضا و مسعود تقوایی (1396) .تحلیل فضایی آسیب پذیری سکونتگاه های شهری و روستایی در برابر مخاطره زلزله مطالعه موردی: استان گیلان. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی،سال 4، شماره 3 صص84-71.
  • باباخانی، فرهاد؛ یزدانی‌نسب، محمد؛ نوری، مهدی(1392)، بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت نیروهای داوطلب مردمی در زمان بحران، دوفصلنامه مدیریت بحران، دوره 2، شماره 2، پاییز و زمستان1392، صص 13-5
  • بدری، سیدعلی؛ رمضان زاده لسبوئی، مهدی؛ عسگری، علی؛ قدیری معصوم، مجتبی؛ سلمانی، محمد(1392)، نقش مدیریت محلی در ارتقای تاب آوری مکانی در برابر بلایای طبیعی با تأکید بر سیلاب، دوفصلنامه مدیریت بحران، دوره 2، شماره 1، بهار و تابستان 1392، صص 39-50
  • بهرامی، سیروان، سرور، رحیم، اسدیان، فریده(1396)، تحلیلی بر وضعیت تا بآوری محلات شهر سنندج (مطالعه موردی: محلات سرتپوله، شالمان و حاجی آباد)، مطالعات محیطی هفت حصار شماره بیست و دوم، سال ششم، زمستان، صص45-62.
  • پرویزیان، علیرضا، (1395)." ارزیابی الزامات پدافند غیر عامل در همجواری صنایع مطالعه موردی کلان شهر اهواز"، پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، استاد راهنما: سعید امانپور، اهواز، دانشگاه شهید چمران اهواز.
  • حبیبی، کیومرث، بهزاد فر، مصطفی، مشکینی، ابوالفضل، نظری، سعید(1392)، «تهیه یک مدل پی شبینی ناپایداری بافت­های کهن شهری در برابر زلزله با منطق سلسله مراتبی وارون و GIS»، علوم زمین، سال بیست و دوم، شماره87، صص83-92
  • رحمانی­لیر، پیروز(1394)، «سنجش ضریب آسیب­پذیری سکونتگاه­های روستایی در برابر زلزله مطالعه موردی دهستان دهدشت غربی»، پایان نامه کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی، استاد راهنما: محمدی­ده چشمه، مصطفی، دانشگاه شهید چمران، ص99
  • رضایی، روح اله و درینی، روح اله (1396)، شناسایی و تحلیل عوامل تاثیرگذار بر آسیبپذیری مساکن روستایی(مورد مطالعه: روستای هوکرد، شهرستان جیرفت)، مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، شماره 3 - دوره 2، صص443-451
  • رفیعیان، مجتبی؛ السادات مطهری، زینب (1391)، طراحی مدلی برای مطالعه رویکرد مدیریت ریسک بحران اجتماع محور مطالعه موردی طرح دوام(داوطلبین واکنش اضطراری محلات)، دوفصلنامه مدیریت بحران، دوره 1، شماره 1، بهار و تابستان1391، صص 12-5
  • رﻓﯿﻌﯿﺎن، ﻣﺠﺘﺒﯽ؛ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ رﺿﺎﯾﯽ، ﻋﻠﯽ ﻋﺴﮕﺮی، اﮐﺒﺮ ﭘﺮﻫﯿﺰﮐﺎر و ﺳﯿﺎوش ﺷﺎﯾﺎن(1390) ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺗﺎب آوری و ﺷﺎﺧﺺ ﺳﺎزی آن در ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺳﻮاﻧﺢ اﺟﺘﻤﺎعﻣﺤﻮر( CBDM ). ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﺪرس ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی و آﻣﺎﯾﺶ ﻓﻀﺎ 15(4):41-19
  • رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ موسوی، سید محمد؛ پورطاهری، مهدی؛ فرج زاده، منوچهر(1393)، اصلتحلیل نقش تنوع معیشتی در تاب آوری خانوارهای روستایی در شرایط خشکسالی مطالعة موردی: مناطق در معرض خشکسالی استان اصفهان، پژوهش های روستایی دوره پنجم پاییز 1393 شماره 3 (پیاپی 19)، صص639-662
  • رمضان زاده لسبویی، مهدی (1387)، «نقش مشارکت در مدیریت ریسک سیلاب در نواحی روستایی(مورد: حوضه آبخیز تیرم)»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
  • رمضان زاده لسبوئی، مهدی؛ بدری، سید علی؛ عسگری، علی؛ سلمانی، محمد؛ قدیری معصوم، مجتبی(1391)، تاب آوری روستاهای مناطق نمونه گردشگری در حوضه های سیل خیز بر اساس روش تصمیم گیری چند شاخصه مطالعه موردی: روستاهای چشمه کیله تنکابن و سرد آبرود کلاردشت، فصلنامه برنامه ریزی و توسعه گردشگری، دوره 1، شماره 3، زمستان 1391، صص 78-97
  • روستا، مجتبی، ابراهیم­زاده، عیسی، ایستگلدی، مصطفی (1396). تحلیل تاب­آوری کالبدی در برابر زلزله، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 46، صص 18-1.
  • سلمانی، محمد (1395)، ارزیابی رویکرد تاب آوری جامعه در برابر مخاطرات طبیعی، دانش مخاطرات، شماره 4، صص 409-393.
  • شریف نیا، فاطمه (1391)، بررسیرابطه کاربری زمین شهری ومیزان تاب آوری در برابر زلزله وارائه راهکارها در زمینه برنامه ریزی شهری نمونه موردی: منطقه 10 تهران، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تهران.
  • شکور، علی.، کریمی قطب­آبادی، فضل­اله.، ملکی، محمد (1396)، تحلیل ریسک آسیب­پذیری سکونتگاه­های روستایی در برابر زلزله(مطالعه موردی: روستاهای شهرستان لامرد)، فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، سال 7 ، شمارۀ پیاپی 26، تابستان، صص 81-92
  • شیخ دره نی، فرشته(1396)، بررسی میزان تاب­آوری اقتصادی و نهادی شهر اهواز در برابر زلزله (مطالعه تطبیقی: محله­های امانیه و کیانپارس)، پایان­نامه کارشناسی­ارشد رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، استاد راهنما: دکتر مصطفی محمدی ده چشمه و دکتر مجید گودرزی، دانشگاه شهید چمران اهواز
  • صادقلو، طاهره؛ سجاسی قیداری، حمدالله(1393)، بررسی رابطه‌ی زیست‌پذیری سکونتگاه‌های روستایی بر تاب‌آوری روستاییان در برابر مخاطرات طبیعی نواحی روستایی دهستان مراوه‌تپه و پالیزان، دوفصلنامه مدیریت بحران، دوره 3، شماره 2، پاییز و زمستان1393، صص 44-37
  • صالحی، اسماعیل ؛ آقابابایی، محمدتقی؛ سرمدی، هاجر؛ فرزادبهتاش، محمدرضا (1390)، بررسی میزان تاب آوری محیطی با استفاده از مدل شبکه علیت، مجله محیط شناسی، پاییز 1390، دوره  37 ، شماره  59 ، صص99-112
  • محمدی ده چشمه، مصطفی و حیدری­نیا، سعید(1394)، «مدل سازی مکانی همجواری کاربری­های ویژه از دیگاه پدافند غیرعامل در کلان شهر اهواز»، فصل نامه برنامه­ریزی و آمایش فضا، دوره نوزدهم، شماره2، تابستان، صص211-236
  • نوری، سیدهدایت الله و سپهوند، فرخنده(1395)، تحلیل تا بآوری سکونتگا ههای روستایی دربرابر مخاطرات طبیعی با تأکید بر زلزله (مورد مطالعه: دهستان شیروانِ شهرستان بروجرد)، فصلنامه پژوهش­های روستایی، دوره 7. شماره 2 ،تابستان 1395، صص 274-285
  • نیکمردنمین، سارا؛ برکپور، ناصر و عبداللهی، مجید(1393)، «کاهش خطرات زلزله با تاکید بر عوامل اجتماعی رویکرد تاب­آوری نمونه موردی منطقه 22 تهران»، مدیریت شهری، شماره 37، زمستان، صص19-34
  • Adjer, W.N., et al(2005). Social – Ecological Resilience to coastal disasters. Science 309:1036-1039
  • Amaratunga D, and Haigh R (2011), Post-Disaster Reconstruction of the Built Environment - Building for Resilience, Wiley-Blackwell, K.
  • Antonioni, G., Gigliola, S. & Valerio, C, (2007)- A methodology for the quantitative risk assessment of major accidents triggered by seismic events, Journal of Hazardous Materials, Article in press.
  • Arouri, M., Nguyen, C., & Youssef, A. B. (2015). Natural disasters, household welfare, and resilience: Evidence from rural Vietnam. World development, 70, 59-77
  • Burby, R. J. (1999). Unleashing the power of planning to create disaster- resistant communities, J. of the American Planning Association, 65 (3): 247 -259.
  • Dawley, S.; Pike, A.; Tomaney, J. (2010). Towards the Resilient Region?: Policy Activism and Peripheral Region Development.
  • Doğulu, C., A. N. Karanci, and G, Ikizer. (2016). How do survivors perceive community resilience? The case of the 2011 earthquakes in Van, Turkey. International Journal of Disaster Risk Reduction, 16: 108-114
  • Holling, C .S. L.H., Gunderson .(2002). Resilience and adaptive cycles. In: L H Gunderson and C SHolling (editors). Panarchy: UnderstandingTransformationsIn Human and Natural Systems
  • Ke Cui,Ziqiang Han, Dongming Wang(2002), Resilience of an Earthquake-Stricken Rural Community in Southwest China: Correlation with Disaster Risk Reduction Efforts,(2018), 15(3), 407
  • Martinelli, D., G. P. Cimellaro, V. Terzic, and S. Mahin. (2014). Analysis of economic resiliency of communities affected by natural disasters: the bay area case study. Procedia Economics and Finance, 18: 959-968. 43
  • Tonts, M. P. Plummer, and N. Argent. (2014). Path dependence, resilience and the evolution of new rural economies: Perspectives from rural Western Australia. Journal of Rural Studies, 36: 362-375
  • Xuteng Zhang, Wenzhe Tang, Yulei Huang, Qingzhen Zhang, Colin F. Duffield, Jing Li & Enzhi Wang (2018) Understanding the causes of vulnerabilities for enhancing social-physical resilience: lessons from the Wenchuan earthquake, Environmental Hazards, 17:4, 292-309, DOI: 1080/17477891.2018.1491383
  • Zhang, X.; Yi, L.; Zhao, D. (2013). Community-Based Disaster Management: A Review of Progress in China. Natural Hazards, 65 (3), Pp. 2215-2239.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار