آشکارسازی انگیزه های پنهان روستاییان در زمینه مهاجرت (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان خوسف)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه جغرافیا، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

2 دانشیار گروه جغرافیا، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

چکیده

امروزه یکی از موضوعات و مباحث مهم مورد توجه محققان و برنامه ریزان در حوزه های روستایی ناپایداری جمعیتی سکونتگاه های روستایی می باشد زیرا منجر به عدم اجرا و تحقق برنامه های توسعه روستایی می گردد. پژوهش حاضر با هدف آشکارسازی انگیزه های پنهان روستاییان بر ناپایداری جمعیت در روستاهای شهرستان خوسف و ارائه راهکارهایی مناسب به منظور پایداری و ماندگاری بیشتر جمعیت در آنها انجام شده است. این پژوهش از لحاظ هدف و ماهیت کاربردی و از لحاظ روش توصیفی- تحلیلی می باشد. جامعه آماری شامل 41 روستای بالای 100 نفرجمعیت باتعداد 4226 خانوار و 13892 نفر جمعیت بوده که با توجه به توزیع جغرافیایی، طبقه بندی جمعیتی وکاهش جمعیت طی مقطع 1385 و 1395، 20 درصدآنها(تعداد 8 روستا ) باجمعیت 796 خانوار به عنوان نمونه انتخاب گردیدند. آنگاه تعداد 259 پرسشنامه(براساس فرمول کوکران) به تناسب خانوار ساکن بین روستاهای نمونه توزیع و بر اساس روش تصادفی ساده تکمیل گردید. دراین پژوهش برای تجزیه و تحلیل داده های کمی ازروش tتک نمونه ای و برای رتبه بندی تاثیر عوامل مختلف بر ناپایداری جمعیت از آزمون فریدمن استفاده شده است. بر اساس نتایج حاصل شده خشکسالی بیشترین تاثیر را بر ناپایداری جمعیت درسکونتگاه های مورد مطالعه داشته و پس از آن به ترتیب بیکاری و درآمد پایین و کمبود امکانات و خدمات موثر بوده اند.

کلیدواژه‌ها


ابراهیمی کوهبنه، محمدصادق، و اسعدی خوب، سیدحسن (1397). نقش و اهمیت کشاورزی سنتی در تعدیل مهاجرت و پایداری جمعیت روستایی مطالعه موردی شهرستان بهمئی، راهبردهای توسعه روستایی، 5(1)، 87-104. https://doi.org/10.22048/rdsj.2018.29123.1374
بستانی، علیرضا، نجف پور، بهرام، و جوانی، خدیجه (1395). تحلیلی بر اثرات خشکسالی در ناپایداری سکونتگاه‌های روستایی شهرستان داراب. برنامه ریزی منطقه‌ای، 6(21)، 155-166. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516735.1395.6.21.12.0
بکان، مریم (1394). عوامل ناپایداری سکونتگاه‌های روستایی، سومین کنگره بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران. https://civilica.com/doc/469927
پاپلی یزدی، محمدحسین و ابراهیمی، محمدامیر (1387). نظریه‌های توسعه روستایی، تهران: انتشارات سمت.
پاپلی یزدی، محمدحسین و رجبی سناجردی، حسین (1389). نظریه‌های شهر و پیرامون، چاپ چهارم، تهران: انتشارات سمت.
جلالیان، حمید (1396). جایگاه روستا در برنامه ریزی منطقه‌ای، تهران: انتشارات سمت.
جوان، فرهاد، طهماسبی، بهمن، و حجت شمامی، سیروس (1397). تبیین اثرات اقتصادی کشاورزی در پایداری جمعیتی سکونتگاه‌های روستایی (مورد مطالعه: نواحی روستایی شهرستان کوهدشت)، ششمین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم جغرافیا و برنامه ریزی، معماری و شهرسازی، تهران، https://civilica.com/doc/768283
رفیعیان، مجتبی، امینی، الهام، و راهشخو، مریم (1391). بررسی نقش عوامل اجتماعی و فرهنگی برمهاجرت دانشجویان ایرانی به خارج از کشور، (نمونه موردی: دانشگاه علوم پزشکی پته، شهر پچ، کشور مجارستان)، پژوهش اجتماعی، 4(16)، 73-92.  https://www.sid.ir/paper/164809/fa
رکن الدین افتخاری، عبدالرضا، موسوی، سیدمحمد، پورطاهری، مهدی، و فرج زاده اصل، منوچهر (1393). تحلیل نقش تنوع معیشتی در تاب آوری خانوارهای روستایی در شرایط خشکسالی (مطالعه موردی: مناطق در معرض خشکسالی استان اصفهان). پژوهش­های روستایی، 5(3)، 639-662. https://doi.org/10.22059/jrur.2014.53186
سازمان مدیریت و برنامه استان خراسان جنوبی (1400). معاونت آمار و اطلاعات، نقشه و اطلاعات مکانی. https://khj.mporg.ir/Portal/View/Page.aspx?PageId=4aaf8ea3-8062-4314-b590-774fca7e9b6f
سعدی، محمدی، رستمی، شاهبختی، طالشی، مصطفی، و سلطانی مقدس، ریحانه (1395). نقش عوامل طبیعی در ناپایداری سکونتگاههای روستایی در منطقه کوهستانی و پایکوهی زاگرس(مطالعه موردی: روستاهای شهرستان‌های مریوان و سروآباد). جغرافیا و توسعه، 14(43)، 133- 158. https://doi.org/10.22111/gdij.2016.2485
سلیمانی، معصومه، و بوذرجمهری، خدیجه (1393). وضعیت پایداری جمعیتی سکونتگاه های روستایی در مناطق خشک و نیمه خشک(مطالعه موردی: شهرستان سرایان). دانش انتظامی خراسان جنوبی، 3(4). 21-38. https://www.magiran.com/paper/1511781
صفایی پور، مسعود (1390). روش های مقدماتی تحلیل جمعیت محور علوم پایه. اهواز: انتشارات دانشگاه شهید چمران.
علی عباسی خیاوی، سپیده (1396). بررسی و تحلیل چالش‌ها و راهکارهای مهاجرت‌های روستایی، پنجمین کنفرانس بین المللی ایده‌های نوین در کشاورزی، محیط زیست و گردشگری، ایران، تهران، 57-64. https://civilica.com/doc/695168
غفاری، رامین، و ترکی هرچگانی، معصومه (1389). تحلیلی برعوامل مؤثر در مهاجرت جوانان روستایی به شهر(مورد مطالعه: روستای صادق آباد از توابع بخش سامان در استان چهارمحال بختیاری)، مسکن و محیط روستا، 132، 91-102. http://jhre.ir/article-1-28-fa.html
فنی، زهره، خلیل اللهی، حسینعلی، سجادی، ژیلا، و فال سلیمان، محمود (1397). تحلیل مهاجرت‌های روستا-شهری و پیامدهای آن بر ناپایداری شهری(مطالعه موردی: شهر بیرجند). پژوهش‌های بوم شناسی شهری، 9(1)، 13-24. https://dorl.net/dor/20.1001.1.25383930.1397.9.17.1.3
لطیفه، ناهید، جهانی، مهدی، و جعفری، حمید (1395)، عوامل اقتصادی مؤثر بر ناپایداری سکونتگاه­های روستایی(مطالعه موردی: روستاهای شهرستان دماوند). روستا و توسعه، 19(1)، 141- 161. https://doi.org/10.30490/rvt.2016.59457
لهسایی زاده عبدالعلی، (1368) نظریات مهاجرت، انتشارات نوید.
مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن، 1385- 1395.
مطیعی لنگرودی، سیدحسن، رضوانی محمدرضا، و نوربخش، سیدمرتضی (1393). تبیین استراتژی مناسب ماندگاری جمعیت در سکونتگاه­های روستایی(مطالعه موردی: شهرستان هشترود). پژوهش‌های روستایی، 5(4)، 893-910. https://doi.org/10.22059/jrur.2015.53430
نامدار، محبوبه؛ و بوذرجمهری، خدیجه (1395). تحلیل ابعاد اقتصادی-اجتماعی و زیست محیطی بحران خشکسالی و آثار آن بر خانوارهای روستایی:مطالعه موردی روستاهای شهرستان زرین دشت. روستا و توسعه، 19(3)، 161-183. https://doi.org/10.30490/rvt.2016.59475
Bhaga, R. (2017). Migration and Urban Transition in India: Implications for Development, united nations expert group meeting on sustainable cities, human mobility and international migration, Population Division Department of Economic and Social Affairs United Nations Secretariat, New York.
Baba, B., Gregor P. M. and Jusoff, K. (2008). Today’s Relevancy of the Migration Determinants Theory; journal CCSE, 4(9), 83-95. https://doi.org/10.5539/ass.v4n9p84
Burja, C. and Burja, V. (2014). sustainable development of rural areas: a challenge for romania1861-1871; Environmental Engineering and Management Journa, 13(8). http://89.44.47.69/index.php/EEMJ/article/view/2012
Fryklund, B. (2012). Theories and Typologies of Migration: An Overview and a Primer.
Haas, H. (2007). Migration and Development: A Theoretical Perspective; conference on ‘Transnationalisation and Development(s): Towards a North-South Perspective’, Center forInterdisciplinary Research, Bielefeld, Germany. https://doi.org/10.1111/j.1747-7379.2009.00804.x
Wegren, S. (2016). the Quest for Rural Sustainability in Russia; Southern Methodist University; Dallas, USA, 8(7), 1-18.
Kay, C. (2009). Development strategies and rural development: exploring synergies, eradicating poverty; The Journal of Peasant Studies - Critical perspectives in agrarian change and peasant studies, 36(1), 103–137. https://doi.org/10.1080/03066150902820339
King, R. (2012). Theories and Typologies of Migration: An Overview and a Primer; Malmö University. https://www.mah.se/upload/Forskningscentrum/MIM/WB/WB%203.12.pdf
Lu, Y., Zheng, W. and Wang, W. (2017). Migration and Popular Resistance in Rural China: Wukan and Beyond, Cambridge University, The China Quarterly, (229), 1–22. https://doi.org/10.1017/S0305741016001582
Semenova, N. Ni., Genadievna B., Svetlana, E., Olga I., Svetlana M. M. and Irina, A. I. (2016) Assessment of Sustainable Development of Rural Areas of Russia, Indian Journal of Science and Technology, Ogarev Mordovia State University, Russia, 9(14), 1-7. https://dx.doi.org/10.17485/ijst/2016/v9i14/91518