اقتصاد سنجی اثرات گردشگری بر تاب‌آوری کالبدی روستاهای هدف گردشگری (مطالعه موردی: شهرستان ماهنشان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه اقتصاد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

بدین جهت در این مطالعه هدف تحلیل اثرات گردشگری بر تاب‌آوری سکونتگاه‌های روستایی است چراکه رونق و توسعه گردشگری در این مناطق روستایی باعث تغییرات کالبدی در سطح روستا گردشگرپذیر می‌شود؛ و این پژوهش با روش علی - معلولی به دنبال تهیه مدلی برای تبیین تأثیر گردشگری بر بهبود تاب‌آوری سکونتگاه‌های روستاهای منتخب شهرستان ماهنشان است که در پژوهش حاضر تاب‌آوری به‌عنوان متغیر وابسته و گردشگری به‌عنوان متغیر مستقل است؛ همچنین گردشگری شامل تعداد متغیرهایی از جمله سهم نسبی اشتغال مستقیم گردشگری از کل اشتغال، نرخ بازدید مجدد، نسبت نفوذ گردشگران، کسب‌وکارهای گردشگری متعلق به افراد بومی، نسبت خانوار ساکن به خانه‌های دوم، درصد اعتبارات گردشگری است. از سویی داده‌های گردآوری شده از مراکز رسمی در بازه زمانی 1375 تا 1399 هستند که با استفاده از روش رگرسیون داده‌های تابلویی (پانل) به‌وسیله نرم‌افزار آماری ایویوز ورژن 13 به تجزیه‌وتحلیل روستاهای موردنظر پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد گردشگری دایره گسترده‌ای فرصت‌ها را در تمام ابعاد ایجاد می‌کند. تأثیر گردشگری از بین جنبه‌های مورد بررسی بر تاب‌آوری کالبدی با ضریب (69/0) است همچنین از بین هفت متغیر کلیدی و تأثیرگذار در افزایش تاب‌آوری کالبدی پنج متغیر (سهم نسبی اشتغال مستقیم گردشگری از کل اشتغال، نرخ بازدید مجدد، نسبت نفوذ گردشگران، کسب‌وکار گردشگری متعلق به افراد بومی، درصد اعتبارات گردشگری) تآثیر معنی‌داری بر تاب‌آوری کالبدی داشتند. در نتیجه باتوجه ‌به نتایج، تقویت گردشگری سبب افزایش تاب‌آوری کالبدی مناطق گردشگری می‌شود و می‌تواند کلید توسعه روستایی باشد که با افزایش مداوم جریان حضور گردشگران سبب بهبود ظرفیت انعطاف‌پذیری و استحکام بیشتر جامعه روستایی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

احمدیان، رضا؛ محمدی ماکرانی، حمید؛ موسوی، سیروس. (1387). شناسایی معیارهای عام شکل‌گیری بافت‌های روستایی ایران، فصلنامه آبادی‌ها، 18(59)، صص 23-16 . https://sid.ir/paper/453941/fa
اخگری, مهدی، قاسمیان مقدم, علیرضا. (1402). اولویت بندی عوامل مؤثر بر تاب آوری اقتصادی خانوارهای روستایی در برابر خشک‌سالی (مورد مطالعه: بخش دستگردان شهرستان طبس). روستا و توسعه پایدار فضا , 4(2), 112-129. doi: 10.22077/vssd.2023.5530.1121
ثقفی اصل, صادق؛ افراخته, حسن. (1402). بسترهای حاکم و پیامدهای حاصل از توسعه گردشگری بر مبنای مزیت‌های رقابت پذیری در ناحیه روستایی رودبار قصران. روستا و توسعه پایدار فضا, 4(3), 20-38. doi: 10.22077/vssd.2022.5392.111
جوان, فرهاد؛ افراخته، حسن؛ ریاحی، وحید. (1398). تحلیل فضایی اثرات گردشگری بر تحولات کالبدی سکونتگاه‌های روستایی شهرستان رضوان‌شهر. برنامه ریزی توسعه کالبدی, 6(1), 57-70. doi: 10.30473/psp.2019.5831
خداپناه، کیومرث، (1400). ارزیابی و سنجش میزان تاب‌آوری روستاهای هدف گردشگری (موردمطالعه: ناحیه اردبیل). نشریه علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی. 80(26)، ص 117-131. doi: 10.22034/gp.2021.45990.2838
خسروی مال امیری؛ حجت اله, سلیمانی؛ حسین, غفاری؛ سید رامین و خادم الحسینی, احمد. (1399). تبیین الگوی تاب‌آوری سکونتگاه‌های روستایی مورد مطالعه: شهرستان ایذه (بخش دهدز). برنامه‌ریزی توسعه کالبدی, 7(1), 131-145. doi: 10.30473/psp.2020.6803
دارابی، حسن. (1388). نقش مشارکت در طراحی محیط روستایی، مجله محیط‌شناسی، 35(52)، صص 111- 127. doi: 20.1001.1.10258620.1388.35.52.12.6
رنجبر، زینت؛ شکری فیروز جاه، پری؛ و جانباز قبادی. (1400). سنجش میزان تاب‌آوری شهرهای ساحلی با تأکید بر نقش گردشگری نمونه موردی: شهرهای ساحلی غرب استان مازندران. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 62(20)، 383-411. url: http://jgs.khu.ac.ir/article-1-3856-fa.html
زنگنه اسدی, محمدعلی, گلی مختاری, لیلی، سعادتی فر, رضا. (1399). نقش گردشگری روستایی در توسعه پایدار دامنه‌های جنوب غربی بینالود. روستا و توسعه پایدار فضا, 1(4), 47-68. doi: 10.22077/vssd.2021.4087.1022
سرتیپی پور، محسن. (1388). آسیب‌شناسی معماری روستایی (به‌سوی سکونتگاه مطلوب)، انتشارات شهیدی؛ دانشگاه شهید بهشتی؛ بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، چاپ اول، ایران: تهران. شابک: 9786005099225
شایان، حمید؛ قاسمی، مریم و محمودی، حمیده. (1399). نقش عوامل مکانی- فضایی در توسعه گردشگری مذهبی سکونتگاه‌های روستایی (مورد مطالعه: حوزه نفوذ گردشگاه‌ی کلان‌شهر مشهد). روستا و توسعه پایدار فضا , 1(3), 1-18. doi: 10.22077/vssd.2021.4057.1020         
صادقلو, طاهره, احمدی, سودابه، شایان, حمید. (1401). تحلیل و تبیین شاخص‌های منظر کالبدی و تغییرات آن در روستاهای حاشیه کلان‌شهرها (مورد مطالع انگیزه حضور در فضا ارتباط ساکنان با سایر مناطق تسهیل کند پرورش توانایی افراد تقویت حس تعلق ایجاد فرصت‌های برای بروز رفتار افراد توسط ساختار کالبدی ه: روستاهای حاشیه شمالی کلان‌شهر مشهد). برنامه ریزی توسعه کالبدی, 9(2), 1-14. doi: 10.30473/psp.2022.47535.2152
صفایی, امیر, شریعت‌پناهی, مجید, با هک, بتول, رنجبر, محسن، آزاد بخت, بهرام. (1401). تحلیل تاب آوری مناطق روستایی در برابر مخاطرات طبیعی (مطالعه موردی: شهرستان گلپایگان). روستا و توسعه پایدار فضا , 3(4), 99-115. doi: 10.22077/vssd.2022.5200.1097
صفری علی‌اکبری, مسعود. (1401). تحلیل بستر گردشگری هوشمند در روستاهای هدف گردشگری و موانع پیش رو (مورد مطالعه: شهرستان پاوه). روستا و توسعه پایدار فضا, 3(4), 44-64. doi: 10.22077/vssd.2023.5697.1138
عنابستانی, علی‌اکبر و احمدی, سودابه. (1401). تحلیل تأثیر رویکرد ادراک محیطی در برنامه‌ریزی کالبدی سکونتگاه‌های روستایی پیراشهری کلان‌شهر مشهد. برنامه ریزی توسعه کالبدی, 9(1), 11-31. doi: 10.30473/psp.2022.55244.2365
گازا، مریم؛ مولایی هشجین، نصراله؛ رمضان، عیسی پور؛ افشاری آزاد، محمدرضا. (1400). تبیین نقش گردشگری در پایداری کالبدی و نهادی روستاها (شهرستان آمل استان مازندران)، نشریه علمی مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 16(4)، (پیاپی 57)، ص 683-696. https://sid.ir/paper/1031222/fa
گجرات، دامودار. (1390). مبانی اقتصادسنجی، ترجمه حمید ابریشمی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
محمودی، حمیده؛ شایان، حمید؛ سجاسی قیداری, حمد اله؛ صادقلو، طاهره و مینایی، مسعود. (1401). ارزیابی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر جریان‌های جذب گردشگری روستایی (مورد مطالعه: حوزه نفوذ گردشگری شهر مشهد). روستا و توسعه پایدار فضا, 3(4), 1-21 . doi: 10.22077/vssd.2023.5838.1148
مهرابی بشر آبادی، حسین؛ جلایی اسدآبادی، عبدالمجید؛ شکیبایی، علیرضا؛ جاودان، ابراهیم. (1390). بررسی نقش گردشگری در اقتصاد استان کرمان و توسعه کالبدی شهرستان‌های آن. مدیریت شهری، 9(26)، ص 139-151. https://sid.ir/paper/474972/fa
هاشم نیا، گلناز, آمار، تیمور، مولایی هشجین، نصراله، قرشی میناباد، محمد باسط. (1401). تبیین پیامدهای کالبدی – فضایی تغییرات کاربری اراضی کشاورزی در روستاهای بخش خمام شهرستان رشت. برنامه ریزی توسعه کالبدی, 9(2), 109-121. doi: 10.30473/psp.2022.40797.1439
 
References
Ahmadian, Reza; Mohammadi Makrani, Hamid; Mousavi, Cyrus. (2008). Identifying the general criteria for the formation of rural textures in Iran, Abadiha Quarterly, 18(59), pp. 16-23. https://sid.ir/paper/453941/fa (In Persian)
Burnard, K. and Bhamra, R. (2019). Challenges for organisational resilience. Continuity & resilience Review, 1(1), 17-25. https://doi.org/10.1108/crr-01-2019-0008.
Darabi, H. (2010). Participatory Design in Rural Environment. Journal of Environmental Studies, 35(52). 20.1001.1.10258620.1388.35.52.12.6
Gaki, E. and Koufodontis, N. (2022). Regional tourism resilience and recovery in times of crises. Geojournal of tourism and Geosites, 40(1), 259-266. https://doi.org/10.30892/gtg.40131-827.
Gaza, Maryam; Moulai Hashjin, Nasraleh; Ramadan, Aisipour; Afshari Azad, Mohammad Reza. (2021). Explaining the role of tourism in the physical and institutional stability of villages (Amel city, Mazandaran province), scientific journal of human settlements planning studies, 16(4), (57 series), pp. 683-696. 20.1001.1.25385968.1400.16.3.9.6
Gujarati, Damodar. (2011). Fundamentals of econometrics, translated by Hamid Abrishmi, Tehran: Tehran University Press. 978-964-03-4003-5
Haider, L., Schlüter, M., & Reyers, B. (2021). Rethinking resilience and development: a coevolutionary perspective. Ambio, 50(7), 1304-1312. https://doi.org/10.1007/s13280-020-01485-8.
He, H., Shen, L., Du, X., & Liu, Y. (2023). Analysis of temporal and spatial evolution of tourism resource carrying capacity performance in china. Ecological Indicators, 147, 109951. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2023.109951.
Hu, H. and Xu, K. (2022). Visualizing the development of research on tourism resilience with mixed methods. Sage Open, 12(3), 215824402211266. https://doi.org/10.1177/21582440221126684.
Ivona, A., Rinella, A., Rinella, F., Epifani, F., & Nocco, S. (2021). Resilient rural areas and tourism development paths: A comparison of case studies. Sustainability, 13(6), 3022. https://doi.org/10.3390/su13063022
khodapanah, K. (2022). Evaluation and measurement of resilience of tourism target villages (Case study: Ardabil region). Journal of Geography and Planning, 26(80), 131-117. https://doi.org/10.22034/gp.2021.45990.2838 (In Persian)
Kunzelmann, A. and Rigotti, T. (2022). Challenge demands and resilience. Zeitschrift Für Arbeits- Und Organisationspsychologie A&o, 66(2), 59-71. https://doi.org/10.1026/0932-4089/a000363.
Lee, C.-C., Olasehinde-Williams, G. O., & Ibikunle, J. A. (2022). An asymmetric examination of the environmental effect of tourism in China. Tourism Economics, 28(7), 1872-1887. https://doi.org/10.1177/13548166211021173.
Li Huang, Luyu Yang, Nguyễn Thị Tuyến, Nazan Colmekcioglu & Jun Liu (2021): Factors influencing the livelihood strategy choices of rural households in tourist destinations, Journal of Sustainable Tourism, 30(4), 875-896. https://doi.org/10.1080/09669582.2021.1903015
Lindroth, M. and Sinevaara-Niskanen, H. (2019). Colonialism invigorated? the manufacture of resilient indigeneity. resilience, 7(3), 240-254. https://doi.org/10.1080/21693293.2019.1601860.
Liontakis, A., Alebaki, M., & Koutsouris, A. (2020). Factors affecting perceived organizational resilience: the case of wine tourism enterprises. Scholars Journal of Economics Business and Management, 07(01), 10-19. https://doi.org/10.36347/sjebm.2020.v07i01.002.
Ludolph, P., Kunzler, A., Stoffers‐Winterling, J., Helmreich, I., & Lieb, K. (2019). Interventions to promote resilience in cancer patients. Deutsches Ärzteblatt International. https://doi.org/10.3238/arztebl.2019.0865.
Luo, X., & Bao, J. (2019). Exploring the impacts of tourism on the livelihoods of local poor: the role of local government and major investors. Journal of Sustainable Tourism, 27(3), 344-359. https://doi.org/10.1080/09669582.2019.1578362
Mazzola, F., Pizzuto, P. and Ruggieri, G. (2019), "The role of tourism in island economic growth and resilience: A panel analysis for the European Mediterranean countries (2000–2015)", Journal of Economic Studies, Vol. 46 No. 7, pp. 1418-1436. DOI:10.1108/JES-04-2019-0172
Mehrabi Beshrabadi, Hossein; Jalai Asadabadi, Abdul Majeed; Shakibayi, Alireza; Javadan, Ibrahim. (2011). Investigating the role of tourism in the economy of Kerman province and the physical development of its cities. Urban Management, 9(26), pp. 139-151. https://sid.ir/paper/474972/fa (In Persian)
Michelsen, N. and Orellana, P. (2019). Discourses of resilience in the us alt-right. resilience, 7(3), 271-287. https://doi.org/10.1080/21693293.2019.1609199.
Mikhaylova, A. A., Wendt, J. A., Hvaley, D. V., Bógdał-Brzezińska, A., & Mikhaylov, A. S. (2022). Impact of Cross-Border Tourism on the Sustainable Development of Rural Areas in the Russian–Polish and Russian–Kazakh Borderlands. Sustainability, 14(4), 2409. https://doi.org/10.3390/su14042409
Mohan, S.P.(2021). Sustainable tourism and the sustainable development goals in sub-national island jurisdictions: the case of Tobago Islam Stud. J., 17,. 1-22. DOI:10.24043/isj.183
Mohd Nor, Norma Azuli & Mohd Salleh, Norlida Hanim & Falatehan, A Faroby, (2021). "The Effect of Tourism Expenditure on the Economy: A New Evidence, " Jurnal Ekonomi Malaysia, Faculty of Economics and Business, Universiti Kebangsaan Malaysia, vol. 55(3), 23-34. DOI: http://dx.doi.org/10.17576/JEM-2021-5503-02.
  Nadeau, J., Wardley, L., & Rajabi, E. (2021). tourism destination image resiliency during a pandemic as portrayed through emotions on twitter. tourism and Hospitality Research, 22(1), 60-70. https://doi.org/10.1177/14673584211038317
Pedapalli, S., Gupta, B., & Mahajan, P. (2022). Climate change and tourism: a paradigm for enhancing tourism resilience in sids. Worldwide Hospitality and tourism Themes, 14(5), 431-440. https://doi.org/10.1108/whatt-07-2022-0081.
Ranjbar Z, Shokri Firoozjah P, janbaz ghobadi G.(2021) Assessing the resilience of coastal cities with emphasis on the role of tourism Case study: West coastal cities of Mazandaran province. jgs; 21 (62) : 19. URL: http://jgs.khu.ac.ir/article-1-3856-en.html (In Persian)
Reid, J. (2019). “we the resilient”: colonizing indigeneity in the era of trump. resilience, 7(3), 255-270. https://doi.org/10.1080/21693293.2019.1605662.
Salehi, S and M, Hasanpour. (2012): Planining and tourism development functional approach to planning and tourism marketing, publication Mazandaran University.             9786006545042
sartiPour, Mohsen. (2008). Pathology of rural architecture (toward the ideal settlement), Shahidi Publications; Shahid Beheshti University; Islamic Revolution Housing Foundation, first edition, Iran: Tehran. (In Persian)
Su, Z.; Wen, R.; Zeng, Y.; Ye, K.; Khotphat, T. (2022) The Influence of Seasonality on the Sustainability of Livelihoods of Households in Rural Tourism Destinations. Sustainability 14(17), 10572, https://doi.org/10.3390/su141710572
Telfer,. D. and Sharply,. R (2012): Tourism development planning in developing countries, translated by Zargham bourujei, H, publication mahkame, Tehran. (In Persian)
Thorén, H. and Olsson, L. (2017). Is resilience a normative concept?. resilience, 6(2), 112-128. https://doi.org/10.1080/21693293.2017.1406842.
Walsh-Dilley, M. and Wolford, W. (2015). (un) defining resilience: subjective understandings of ‘resilience’ from the field. resilience, 3(3), 173-182. https://doi.org/10.1080/21693293.2015.1072310.
Wu, J., Fu, J., Wang, H., Zhao, Y., & Yi, T. (2022). Identifying spatial matching between the supply and demand of medical resource and accessing carrying capacity: a case study of shenzhen, china. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(4), 2354. https://doi.org/10.3390/ijerph19042354.
Ye, F., Park, J., Wang, F., & Xi-hua, H. (2020). Analysis of early warning spatial and temporal differences of tourism carrying capacity in china’s island cities. Sustainability, 12(4), 1328. https://doi.org/10.3390/su12041328.
Zhao, Y. and Jiao, L. (2019). Resources development and tourism environmental carrying capacity of ecotourism industry in pingdingshan city, china. Ecological Processes, 8(1). https://doi.org/10.1186/s13717-019-0161-0.
Мандал, С. (2019). Exploring the influence of it capabilities on agility and resilience in tourism. Journal of Hospitality and tourism Technology. https://doi.org/10.1108/jhtt-01-2018-0001.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار