تحلیل أثرات مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی بر توسعه پایدار سکونتگاه‌های روستایی (مورد مطالعه: شهرستان اردل)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد واحد نجف آباد، نجف آباد، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد واحد نجف آباد، نجف آباد، ایـران

3 دانشیار بخش تحقیقات اقتصادی-اجتماعی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی و منابع طبیعی، تهران، ایران

چکیده

برخورداری از سرمایه مناسب به‌ویژه سرمایه اجتماعی به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی توسعه پایدار از ملزومات اساسی است. از این رو هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی رابطه و تأثیر مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی بر توسعه پایدار سکونتگاه‌های روستایی شهرستان اردل می‌باشد. نوع پژوهش توصیفی- تحلیلی و پیمایشی و نوع تحقیق از لحاظ روش گردآوری داده‌ها به‌صورت پیمایشی و میدانی است. 30 درصد از روستاهای دارای سکنه شهرستان اردل که شامل 26 روستا می‌شود به‌عنوان روستاهای نمونه مورد مطالعه تحقیق انتخاب گردید. شیوه تجزیه و تحلیل داده با به‌کارگیری روش آماری مدل معادلات ساختاری (SEM) و در نرم‌افزار Smart-PLS انجام گرفت. نتایج نشان داد که سرمایه اجتماعی در روستاهای مورد مطالعه در وضعیت ضعیفی قرار دارد. بر پایه آزمون همبستگی کندال ارتباط بین متغیرهای مستقل و توسعه پایدار روستایی معنادار هستند. بیشترین همبستگی در روستاهای عزیزآباد و الیکوه مشاهده شد. بین متغیرهای شبکه اجتماعی و انسجام اجتماعی بیشترین میزان ارتباط وجود دارد. همچنین بٌعد اجتماعی با آماره 466/30 ارتباط بیشتری نسبت به سایر ابعاد با توسعه پایدار روستاهای مورد پژوهش داشته است. بررسی و ارزیابی روابط مستقیم و غیرمستقیم مدل نشان داد که از نظر روستاییان متغیر شبکه اجتماعی با ضریب اثر 360/0، بیشترین تأثیر را بر توسعه پایدار داشته و آگاهی اجتماعی کم‌اثرترین متغیر بوده است. بر پایه تحلیل مسیر مشخص شد که مولفه‌های سرمایه اجتماعی می‌توانند 90/0 درصد از تغییرات توسعه پایدار منطقه را پیش‌بینی کنند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

ازکیا، مصطفی، و حسنی راد، کریم (1388). نقش اعتماد اجتماعی در مشارکت مردم در طرح‌های توسعه روستایی. پژوهش نامه علوم‌اجتماعی، 3(1)، 7-27. SID. https://sid.ir/paper/177004/fa
ازکیا، مصطفی، و غفاری، غلامرضا (1380). بررسی رابطه بین انسجام اجتماعی و مشارکت اجتماعی سازمان یافته روستاییان در نواحی روستایی شهرستان کاشان. پژوهش نامه علوم‌اجتماعی، 9(36)، 175-206. https://jnoe.ut.ac.ir/article_15215.html
اسلامی، سید غلامرضا (1381). مواجهه با مشکلات و توسعه درون‌زا. صفه، 12(34)، 41-47. SID. https://sid.ir/paper/94369/fa
افراخته، حسن، عزیزی، اصغر، و مهرعلی تبار فیروز جایی، مرتضی ( 1393). نقش سرمایه اجتماعی بر توسعه روستایی دهستان چهاردانگه، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال چهاردهم. شماره 34، صص 45-27. http://jgs.khu.ac.ir/article-1-2068-fa.html
اکرمی، غلامرضا (1383). سنت، هنر و معماری. صفه، 14(2-1). https://dorl.net/dor/20.1001.1.1683870.1383.14.2.6.7
بریمانی، فرامرز، و مهرعلی تبار فیروز جایی، مرتضی (1399). تبیین اثربخشی سرمایه اجتماعی بر گسست تله فقر فضایی (مورد مطالعه: سکونتگاه‌های روستایی شهرستان بابل. روستا و توسعه پایدار فضا، 1(2)، 1-22. https://doi.org/10.22077/vssd.2020.3890.1014
پوربهی، طیبه، جعفری نیا، غلامرضا، و شمس‌الدینی، علی (1401). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر توسعه پایدار شهری بوشهر. فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 12(3)،217-200. https://doi.org/10.22034/jgeoq.2022.306209.3317
پور طاهری، مهدی، زال، ابوذر، و رکن الدین افتخاری، عبدالرضا (1390). ارزیابی و اولویت بندی پایداری اجتماعی در مناطق روستایی مطالعه موردی: روستاهای شهرستان خرم بید استان فارس، روستا و توسعه، دوره چهاردهم، شماره 3، صص 49-19. https://doi.org/10.30490/rvt.2018.59150
توکلی، جعفر، و رستمی، بهزاد (1392). پایداری سکونتگاه‌های روستایی شهرستان تکاب. روستا و توسعه، دوره شانزدهم، شماره 2، صص 83-63. https://doi.org/10.30490/rvt.2018.59283
حجاریان، احمد (1401). مسئولیت‌پذیری حکمروایی خوب بر پایداری اجتماعی خانوارهای روستایی (مطالعه موردی: مناطق روستایی شهرستان کاشان). جغرافیا و پایداری محیط، 12(1)، 41-55. https://doi.org/10.22126/ges.2022.7385.2490  
خانی، فضیله، قدیری معصوم، مجتبی، و ملکان، احمد (1392). تأثیر مولفه سرمایه اجتماعی بر ارتقای توسعه روستایی (مورد مطالعه: دهستان گودین, شهرستان کنگاور). جغرافیا، 11(38)، 133-152. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22287485.1392.3.3.10.1
رکن الدین افتخاری، عبدالرضا، محمودی، سمیرا، غفاری، غلامرضا، و پور طاهری، مهدی (1394). تبیین الگوی فضایی سرمایه اجتماعی در توسعه پایدار روستایی مورد مطالعه: روستاهای استان خراسان‌رضوی. اقتصاد فضا و توسعه روستایی. (۴ (۱۱):۸۷-۱۰۷). http://serd.khu.ac.ir/article-1-2240-fa.html
رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا، و بدری، سیدعلی (1391). بنیان‌های نظریه‌ای الگوی توسعه‌های روستای نمونه، تهران: انتشارات نور علم.
رو میانی، احمد، عنابستانی، علی‌اکبر، و ولایی، محمد (۱۳۹۴). تحلیلی بر اثرات سرمایه اجتماعی بر روی توسعه پایدار روستایی دهستان رومشگان غربی- شهرستان کوهدشت. فضای جغرافیایی. ۱۵ (۵۲):۹۷-۱۱۵ http://geographical-space.iau-ahar.ac.ir/article-1-2172-fa.html
سرور، رحیم، و موسوی، میرنجف (1390). ارزیابی توسعه پایدار شهرستان‌های استان آذربایجان غربی. جغرافیا، دوره نهم، شماره 28 ، صص 28-9. https://www.sid.ir/paper/150519/fa
سلمانی، محمد، تقی‌پور، فریده، رمضان زاده لسبویی، مهدی، و جلیلی پروانه، زهرا (1389). بررسی ابعاد سرمایه اجتماعی در توسعه روستایی (مطالعه موردی: روستاهای باغستان و برون - شهرستان فردوس). علوم‌اجتماعی، 4(11)، 19-40. SID. https://sid.ir/paper/201835/fa
شفیعی ثابت، ناصر، حسینی حاصل، صدیقه، و رهبری، مهناز ( 1398). سنجش مدیریت روستایی، توانمندسازی ذی‌نفعان محلی و تحولات کالبدی سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی: استان سمنان). مسکن و محیط روستا، دوره 38 , شماره 165 ، صص 128-113. http://jhre.ir/article-1-1688-fa.html
شفیعی ثابت، ناصر، و کریمی مارزی، فاطمه (1400). تحلیل اثرات سرمایه اجتماعی بر بهبود ابعاد زیست پذیری فضاهای روستایی (مورد مطالعه: بخش مرکزی شهرستان جیرفت. روستا و توسعه پایدار فضا، 2(4)، 37-56. https://doi.org/10.22077/vssd.2022.4984.1066 .
صناعی، امیر، حبیب، فرح، و اعتصام، ایرج (1400). بررسی نقش سرمایه اجتماعی در افزایش پایداری محله‌ای (نمونه موردی: محله حصارک تهران). انسان و محیط‌زیست، 19(2 (57 پیاپی))، 137-153 https://sid.ir/paper/1042242/fa
عباس‌پور، محمد، و صباغ، صمد (1399). مطالعه رابطه سرمایه اجتماعی و فرهنگی با میزان گرایش به مهاجرت از شهر خوی. مطالعات جامعه‌شناسی، 12(42), 7-22. https://doi.org/10.30495/jss.2019.666657
عسگری، جواد، استعلاجی، علیرضا، و ولی شریعت‌پناهی، مجید (1399). بررسی مؤلفه‌های مؤثر در توسعه محلی پایدار روستاهای شهرستان گرمسار یا تأکید بر سرمایه اجتماعی. فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 11(1), 111-139. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22286462.1399.11.1.8.2
عنابستانی، علی‌اکبر (1393). تأثیر سرمایه اجتماعی بر فرایند اجرای طرح‌های هادی روستایی در شهرستان خواب. پژوهش‌های روستایی، 5(1), 159-190. https://doi.org/10.22059/jrur.2014.51452  
فراهانی، حسین، عبدلی، سمیه، و چراعی، مهدی (1391). ارزیابی اثرات سرمایه اجتماعی در توسعه نواحی روستایی با تأکید بر کیفیت زندگی (مطالعه موردی: دهستان مشهد, میقان شهرستان اراک). برنامه ریزی منطقه‌ای، 2(8)، 67-78. SID. https://sid.ir/paper/484058/fa
فرجی سبکبار، حسنعلی، بدری، سیدعلی، مطیعی لنگرودی، سید حسن، و شرفی، حجت‌اله (1389). سنجش میزان پایداری نواحی روستایی بر مبنای مدل تحلیل شبکه، با به‌کارگیری تکنیک بردا مطالعه موردی: نواحی روستایی شهرستان فسا. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره سوم، شماره 72، صص 1156-135. https://jhgr.ut.ac.ir/article_24455.html
فرجی سبکبار، حسنعلی، رضایی، حجت، و غلامی، علی (1394). سطح‌بندی سکونتگاه‌های روستایی با تأکید بر مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی (مطالعه موردی: دهستان تیرجرد- شهرستان ابرکوه). برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 5(شماره 18), 101-116. https://jzpm.marvdasht.iau.ir/article_771.html
فلکی، ملیحه، بخشی، محمدرضا، و شجاعت سوق، سارا (1402). نقش سرمایه اجتماعی در کارکردهای تعاونی تولید روستایی نگین سبز شهرستان چرام. روستا و توسعه پایدار فضا، 4(2)، 130-143. https://doi.org/10.22077/vssd.2023.6090.1170
قربانی، علی، عنابستانی، علی‌اکبر، و شایان، حمید (1399). تحلیل فضایی اثرگذاری سرمایه اجتماعی بر تغییرات سطح توسعه پایدار در حوزه‌های روستایی مطالعه موردی: شهرستان بجنورد. برنامه ریزی فضایی، 10(1) (پیاپی 36)، 1-28. https://doi.org/10.22108/sppl.2019.118588.1410
قربانی، مهدی، عوض‌پور، لیلا، و سیرمی راد، مرضیه (1397). تحلیل و ارزیابی سرمایه‌ی اجتماعی درون گروهی در راستای توسعه‌ی پایدار روستایی (منطقه‌ی مورد مطالعه: استان کرمان، شهرستان ریگان). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 7(1)، 1-23. https://doi.org/10.22059/jisr.2018.135399.288
قرخلو، مهدی، و حسینی، سیدهادی (1386). شاخص‌های توسعه‌ی پایدار شهری. جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 5(8). https://doi.org/10.22067/geography.v5i8.4231
کورکی نژاد، ژاله (1400). نقش سرمایه اجتماعی بر توسعه پایدار اقتصادی در نواحی روستایی شهرستان سیرجان. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 11(40)، 207-232. http://serd.khu.ac.ir/article-1-3838-fa.html
محمودی، سمیرا، رکن الدین افتخاری، عبدالرضا، غفاری، غلامرضا، و پور طاهری، مهدی (1395). تبیین اثرات انواع سرمایه‌های توسعه‌ای بر سرمایه اجتماعی مورد: روستاهای استان خراسان‌رضوی. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، (4)4، 190- 169. http://serd.khu.ac.ir/article-1-2586-fa.html  
مریدسادات، پگاه، زارع خلیلی، مسلم، و فرهادی، ولی‌الله (1396). جایگاه سرمایه اجتماعی در توسعه پایدار سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی: بخش بیضاء، شهرستان سپیدان). پژوهش‌های دانش زمین، 8(29)، 55-74. https://esrj.sbu.ac.ir/article_96219.html
Abdul-Hakim, R. Bdul-Razak, NA. and Ismail, R. (2010). Does social capital reduce poverty? A case study of rural households in Terengganu, Malaysia. European Journal of Social Sciences, 14 (4): 556-566. https://www.europeanjournalofsocialsciences.com/issues/ejss_14_4.html
Arnott, D. Chadwick, DR. Wynne-Jones, S. Dandy, N. and Jones, DL. (2021). Importance of building bridging and linking social capital in adapting to changes in UK agricultural policy. Journal of Rural Studies, 83, 1-10. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2021.02.001
Averbuch, B. Thorsøe, MH. and Kjeldsen, C. (2022). Using fuzzy cognitive mapping and social capital to explain differences in sustainability perceptions between farmers in the northeast US and Denmark. Agriculture and Human Values, 39(1), 435-453. https://doi.org/10.1007/s10460-021-10264-4
 Dasanayaka, U. and Matsuda, Y. (2022). Role of social capital in local knowledge evolution and transfer in a network of rural communities coping with landslide disasters in Sri Lanka. International Journal of Disaster Risk Reduction, 67, 102630. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2021.102630
 Dong, NT. Ferreira, JJ. and Behl, A. (2022). Sustainable agribusiness entrepreneurship during the Covid-19 crisis: the role of social capital. Management Decision, (ahead-of-print). https://doi.org/10.1108/MD-09-2021-1259
 Fukuyama, F. (2001). Social capital, civil society and development. Third world quarterly, 22(1), 7-20 https://www.jstor.org/stable/3993342
Grootaert, C. (1998), Social Capital: The Missing Link? The World Bank, Social Development Family, Environmentally and Socially Sustainable Development Network, April 1998, pages.34. www.worldbank.org/ social development
 Gülümser, AA. Levent, TB. Nijkamp, P. and Poot, J. (2012) The role of local and newcomer entrepreneurs in rural development: A comparative meta-analytic study, Research Memorandum 2012-1, Faculty of Economics and Business. https://doi.org/10.1080/00343401003792500
 Inkpen, AC. and Tsang, EW. (2005). Social capital, networks, and knowledge transfer. Academy of management review, 30(1), 146-165. https://www.jstor.org/stable/20159100
Knack, Stephen. (2002). Social Capital and the Quality of Government: Evidence From the States. American Journal of Political Science, oct., Vol. 46 Issue 4. https://doi.org/10.2307/3088433
 Nugroho, TW. Hanani, N. Toiba, H. and Sujarwo, S. (2022). Promoting Subjective Well-Being among Rural and Urban Residents in Indonesia: Does Social Capital Matter?. Sustainability, 14(4), 2375. https://doi.org/10.3390/su14042375
 Tzanakis, M. (2013). Social capital in Bourdieu’s, Coleman’s and Putnam’s theory: empirical evidence and emergent measurement issues. Educate~, 13(2), 2-23.
 Putnam, R. (1993), The Prosperous Community-Social Capital and Public Life, The american, 4
 Rogers, SH. Gardner, KH. and Carlson, CH. (2013). Social capital and walkability as social aspects of sustainability. Sustainability, 5(8), 3473-3483. https://doi.org/10.3390/su5083473
 Slack, M. and Pierazzo, J. (2021). Building ad-hoc team social capital through simulation. Journal of Paramedic Practice, 13(7), 280-287. https://doi.org/10.12968/jpar.2021.13.7.280
 UN (2001). Guidance in preparing national sustainable development strategies; Revised Draft, New York. Policy and Management; University of Manchester, No13
 Wang, W. Zhao, X. Li, H. and Zhang, Q. (2021). Will social capital affect farmers’ choices of climate change adaptation strategies? Evidences from rural households in the Qinghai-Tibetan Plateau, China. Journal of Rural Studies, 83, 127-137. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2021.02.006
 Widén-Wulff, G. and Ginman, M. (2004). Explaining knowledge sharing in organizations through the dimensions of social capital. Journal of information science, 30(5), 448-458. https://doi.org/10.1177/0165551504046997
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار