ارزیابی پایداری مقاصد گردشگری روستایی از دیدگاه جامعه محلی؛ مورد مطالعه شهرستان نیشابور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

چکیده

گام برداشتن در مسیر توسعه پایدار گردشگری روستایی نیازمند درک و شناخت جامع از وضعیت و درجه پایداری گردشگری است، مدل بارومتر ابزاری مفید در ایجاد آگاهی از وضعیت پایداری گردشگری است چرا که به برنامه­ریزان و سیاست گذاران جهت تغییرات و ظرفیت تحمل ­پذیری مقاصد گردشگری را نشان می­دهد. از این رو پژوهش حاضر به ارزیابی پایداری گردشگری در روستاهای دارای پتانسیل شهرستان نیشابور با استفاده از مدل بارومتر می­پردازد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از لحاظ هدف کاربردی، از لحاظ زمان مقطعی است. گردآوری اطلاعات با استفاده از روش­های اسنادی و میدانی بوده است. در این مطالعه 13روستای مقصد گردشگری شهرستان شناسایی و مورد مطالعه قرار گرفت. واحد تحلیل 189 نفر از خانوارهای روستایی است که به صورت تصادفی انتخاب و در کمی نمودن پایداری گردشگری روستایی ذیل سه بعد با 40 شاخص مشارکت نمودند. بر اساس روش بارومتر ارزش پایداری در طیف لیکرت در بعد اجتماعی 1/2 اقتصادی 25/2 و زیست محیطی 45/2 و کمتر از حد متوسط و پایین ارزیابی شده است. همچنین میانگین پایداری گردشگری روستایی در روستاهای مقصد گردشگری 68/2 است. نتایج بارومتر پایداری پرسکات آلن نشان داد امتیاز شاخص رفاه اکوسیستم طبیعی و رفاه انسانی  26/0 می­باشد. در واقع از دیدگاه مردم محلی درجه پایداری سیستم پایین بوده و توسعة گردشگری در روستاهای مقصد گردشگری شهرستان در سطح نسبتاً ناپایدار قرار دارند. بـین روسـتاهای مطالعه شده از لحاظ پایداری توسعة گردشگری تفـاوت معنـاداری وجـود دارد. به طوری که روستای بوژان و دیزباد بالا بالاترین درجه پایداری و روستاهای قلعه شیشه و اسحاق­آباد از کمترین درجه پایداری برخوردار هستند.

کلیدواژه‌ها


ازکیا، مصطفی، و کامور، نجمه (1392). توسعه پایدار گردشگری روستایی در روستای چاشم شهرستان مهدی‌شهر. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 5(3)، 122-107.   https://jisds.srbiau.ac.ir/article_2437_d05addf5ef9d738457f24874a9d065f2.
اکبری سامانی، ناهید، بدری، سیدعلی، و سلمانی، محمد (1392). ارزیابی گردشگری پایدار روستایی (مورد شناسی: بخش سامان- شهرستان شهرکرد). جغرافیا و آمایش شهری منطقه­ای، 3(9)، 48-29. https://doi.org/10.22111/gaij.2014.1387
اکبریان رونیزی، سعیدرضا (1395). سنجش پایداری گردشگری در روستاهای هدف گردشگری (مورد مطالعه: شهرستان سپیدان). پژوهش­های روستایی، 7(1)، ص  193-167.  https://doi.org/10.22059/jrur.2016.58390
بحرینی، بدریه (1399). گردشگری فرهنگی و توسعه پایدار. پژوهش­های گردشگری و توسعه پایدار، 3 (1)، (9)، 62-53.  https://ensani.ir/file/download/article/1592116399-10159-9-5.
رضایی، پژمان (1397). ارزیابی میزان پایداری گردشگری روستایی (مطالعه موردی دهستان هوره استان چهارمحال بختیاری). روستا و توسعه، 21(4)، 159-135. https://doi.org/10.30490/rvt.2019.85229
پوراحمد، احمد، حسینی سیاهگلی، مهناز، و صفدری مولان، امین (1395). ارزیابی شاخص­های توسعه پایداری گردشگری در جوامع میزبان (مطالعه موردی: شهرساری). آمایش جغرافیایی فضا، 6 (21)، 172-160.  https://gps.gu.ac.ir/article_41683_90e0ffaf8e320e88d66a55922c786152.
تقوایی، مسعود، و غفاری، سید رامین (1396). برنامه­ریزی فضایی در توسعة صنعت گردشگری (مطالعه موردی استان چهار محال و بختیاری محور بازفت). تحقیقات جغرافیایی، 25 (96) ، 99-79. https://journals.ui.ac.ir/article_17856_b0095d9246c3c09d7702ea494b7978d6.pdf
حاجیلو، مهدی (1397). تبیین اثرات گردشگری روستایی بر توسعه کسب و کارهای خرد و کوچک روستاهای کوهستانی شرق گیلان. رساله جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا، گروه جغرافیای انسانی.
-جوان، فرهاد(1400). تبیین نظام توزیع منافع گردشگری در ناحیه روستایی رضوانشهر. روستا و توسعه پایدار فضا،  2(2)، (6)،94-69. https://doi.org/10.22077/vssd.2021.4838.1050
-زنگنه اسدی، محمدعلی، گلی مختاری، لیلی، و سعادتی فر، رضا (1399). نقش گردشگری روستایی در توسعه پایدار دامنه­های جنوب غرب بینالود. روستا و توسعه پایدار فضا، 1(4)، (4)، 47-68. https://doi.org/10.22077/vssd.2021.4087.1022
-صادقی، حجت­الله، و موسوی­فرد، پرتو­سادات (1399). نقش سدها در توسعه پایدار گردشگری روستایی (مورد مطالعه: روستاهای بالادست سد کارون سه در شهرستان ایذه). روستا و توسعه پایدار فضا، 1(1)، (1)، 98-85. https://www.doi.org/10.22077/vssd.2020.3486.1002
صالحی­پور، محمدرضا (1394). مدیریت گردشگری میراث فرهنگی (راهنمای عمل). اصفهان: انتشارات چهار باغ.
ضرغام بروجنی، حمید، و صداقت، مریم (1397). الگوی پارادایمیک توسعه پایدار گردشگر مبتنی بر استقراء داده بنیاد از بیانات مقام معظم رهبری. پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی دانشکده علوم انسانی اسلامی و قدرت نرم دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین(ع)، 7 (16)، 208-167. https://ensani.ir/file/download/article/1609929637-10349-98-56.
رحیمی­پور، بهاره، ظاهری، محمد، و کریم­زاده، حسین (1399). شناسایی و تحلیل پیشران­های کلیدی مؤثر بر توسعه پایدار گردشگری روستایی با رویکرد آینده­پژوهی (مطالعه موردی: روستاهای هدف گردشگری شهرستان سقز). فصلنامه برنامه­ریزی و توسعه گردشگری، 9 (35) ، 111-90. https://doi.org/10.22080/jtpd.2021.19834.3383
طالشی، مصطفی، و خداپناه، کیومرث (1399). ارزیابی و سنجش پایداری گردشگری از دیدگاه مدیران محلی (مطالعة موردی: ناحیه اردبیل). مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 15(1) (50)، 280-267. http://jshsp.iaurasht.ac.ir/article_672739.html
عباسی، محمد­جواد، سجادی، ژیلا، عبدالهی، علی، و رضویان، محمدتقی (1399). تبیین عوامل موثر بر توسعه کارآفرینی گردشگری روستایی در ایران. مطالعات مدیریت گردشگری، 15 (52)، 26-1. https://doi.org/10.22054/tms.2020.46417.2204
راستای، عبدالقادر، هادیانی، زهره، و طیب نیا، سیدهادی(1400). تحلیل اثرات گردشگری بر جامعه میزبان نواحی روستایی ( مورد مطالعه روستای تمین در شهرستان میرجاوه. روستا و توسعه پایدار فضا، 2(4)، (8)، 78-57. https://doi.org/10.22077/vssd.2022.4770.1042
رضوانی، محمدرضا، بدری، سیدعلی، ترابی، ذبیح­لله، ملکان، احمد، و عسگری، علی (1395). ارزیابی توسعه پایدار گردشگری در مناطق روستایی حاشیه کلان‌شهر تهران (مورد مطالعه روستای آهار). پژوهش­های روستایی، 7 (2)،  289-298. https://jrur.ut.ac.ir/article_58975_4cf557b75e31d011e9348e1ee6e7f315.pdf
عنابستانی، علی اکبر، جوانشیری، مهدی، و کاویانی، سمیرا (1396). بررسی تأثیر رواج گردشگری خانه­های دوم بر توسعة کالبدی سکونتگاه­های روستایی مطالعة موردی شهرستان کلاردشت. برنامه­ریزی فضایی (جغرافیا)، 7(3)(26)،  1-24. https://doi.org/10.22108/sppl.2017.81534.0
فتحی، زهرا، بهار مقدم، مهدی، و پور حیدری، امید (1400). بررسی تأثیر فشار بودجه زمانی بر رابطه ابعاد ذهنیت فلسفی و قضاوت حرفه­ای حسابرس: رویکرد ساختاری. مطالعات تجربی حسابداری مالی، 18 (69)، 28-1. https://doi.org/10.22054/qjma.2019.46462.2053
کاظمیه، فاطمه، و عیدی، اسما (1401). سنجش پایداری اجتماعی- فرهنگی توسعه گردشگری روستایی در استان آذربایجان­شرقی. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 14(54)، 141-158.  https://doi.org/10.30495/jisds.2022.68449.11761
کامیابی، سعید (1400). بررسی سطوح پایداری گردشگری در روستاهای هدف گردشگری شهرستان میامی. مهندسی جغرافیایی سرزمین، 5(2) (10)، پیاپی10، ص 367-379. https://dorl.net/dor/20.1001.1.25381490.1400.5.10.14.2
محمودی، حمیده، شایان، حمید، سجاسی قیداری، حمداله، صادقلو، طاهره، و مینایی، مسعود(1401). ارزیابی و اولویت بندی عوامل موثر بر جریان های جذب گردشگری روستایی( مورد مطالعه حوزه نفوذ گردشگری شهر مشهد)، روستا و توسعه پایدار فضا، 3(4)، (12)،21-1. https://doi.org/10.22077/vssd.2023.5838.1148
مودودی، مهدی، بوزرجمهری، خدیجه، شایان، حمید و ضیائی، محمود (1394). نقش گردشگری در تحولات اقتصادی و اجتماعی روستاهای هدف استان گلستان. جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، 13(2) (25)، 28-1. https://doi.org/10.22067/geography.v13i2.17903
ناصح، نگین و تقوی، لعبت (1398). بررسی شاخص­های گردشگری پایدار در دستیابی به ارزش­های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی: ارائه راهکار برای اثرات مخرب. انسان و محیط زیست، (50)، 39-26. https://he.srbiau.ac.ir/article_14955_e7cf105ddc0536c78310f3a29b73bb3a
نظم­فر، حسین و علی­بخشی، آمنه (1400). آینده­پژوهی برنامه­ریزی توسعه گردشگری نمونه موردی استان اردبیل. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 21(63)، 79-59.  http://dx.doi.org/10.52547/jgs.21.63.59
References
Abbasi, M. J., Sajjadi, J., Abdulahi, A., & Razovian, M. T. (2020). Explanation of factors affecting the development of rural tourism entrepreneurship in Iran. Tourism Management Studies, 15 (52), 1-26, https://doi.org/10.22054/tms.2020.46417.2204. [In Persian]
Akbari Samani, N. Badri, S. A., & Salmani, M. (2013). Evaluation of sustainable rural tourism case study: Saman sector, Shahrekord County. Geography and urban-regional planning, 3(9), 48-29, https://doi.org/10.22111/gaij.2014.1387. [In Persian]
Akbarian Rounizi, S. R. (2016). Assessing the sustainability of tourism in the studied target villages of tourism: Sepidan county. Rural Research, 7(1), 167-193. https://doi.org/10.22059/jrur.2016.58390. [In Persian]
Anabestani, A. A., Javanshiri, M., & Kaviani, S. (2017). Investigating the effect of second home tourism on the physical development of rural settlements, a case study of Kalardasht County. Spatial Planning (Geography), 7(3)(26), 1-24, https://doi.org/10.22108/sppl.2017.81534.0. [In Persian]
Araújo, G. S., Pimenta, H. C. D., Reis, L. M. M., and Campos, L. M. S. (2013). Diagnosis of
Sustainability in the Brazilian City of Touros, An Application of Thebarometer of Sustainability,
Holos, 29(2), 161-177. http://dx.doi.org/10.15628/holos.2013.1220.
Bahraini, B. (2020). Cultural tourism and sustainable development. Tourism Research and Sustainable Development, 3 (1), (9), 62-53, https://ensani.ir/file/download/article/1592116399-10159-9-5. [In Persian]
Crăciun, A. M., Dezsi, Ș., Pop, F., & Cecilia, P. (2022). Rural Tourism—Viable Alternatives for Preserving Local Specificity and Sustainable Socio-Economic Development: Case Study—“Valley of the Kings”(Gurghiului Valley, Mureș County, Romania). Sustainability, 14(23), 16295. https://doi.org/10.3390/su142316295.
Cucari, N., Wankowicz, E., & De Falco, S. E. (2019). Rural tourism and Albergo Diffuso: a case study for sustainable land-use planning. Land use policy, (82), 105-119. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2018.11.050.
Davardoust, S., & Karahan, F. (2021). Evaluation of sustainable rural tourism. The case of uzundere district, erzurum, turkey. Sustainability, 13(18), 10218. https://doi.org/10.3390/su131810218.
Ezekia, M., & Kamour, N. (2013). Sustainable development of rural tourism in Chashem village, Mehdishahr County. Iranian Social Development Studies, 5(3), 107-122, https://jisds.srbiau.ac.ir/article_2437_d05addf5ef9d738457f24874a9d065f2. [In Persian]
Fathi, Z., Bahar Moghadam, M., & Pour Heydari, O (1401). Investigating the effect of time budget pressure on the relationship between the dimensions of philosophical mindset and the auditor's professional judgment: a structural approach. Empirical studies of financial accounting, 18 (69), 1-28, https://doi.org/10.22054/qjma.2019.46462.2053. [In Persian]
Ferreira, F. A., Castro, C., & Gomes, A. S. (2020). Positive and negative social-cultural, economic and environmental impacts of tourism on residents. In International Conference on Tourism, Technology and Systems , 288-298. http://dx.doi.org/10.1007/978-981-33-4256-9_26.
Hajilo, M. (2018). Explaining the effects of rural tourism on the development of micro and small businesses in the mountainous villages of eastern Gilan. Dissertation on Geography and Rural Planning, Faculty of Geography, Department of Human Geography. [In Persian]
Havlíková, M., Stupková, L. C., & Plíšková, L. (2019). Evaluation of sustainable tourism potential of the principle Giant Mountains resorts in the Czech Republic. Environmental & Socio-economic Studies, 7(4), 26-35. http://dx.doi.org/10.2478/environ-2019-0021.
Higgins-Desbiolles, F. (2018). Sustainable tourism: Sustaining tourism or something more?. Tourism management perspectives, 25, 157-160. https://doi.org/10.1016/j.tmp.2017.11.017
Jafari, J., & Xiao, H. (2016). Encyclopedia of tourism Editio. 2. Publisher Springer Reference.
Javan, F. (1401). Explaining the distribution system of tourism benefits in the rural area of ​​Rezvanshahr. Village and sustainable development of space, 2(2), (6), 69-94, https://doi.org/10.22077/vssd.2021.4838.1050. [In Persian]
Kazimieh, F., & Eidi, A. (1402). Assessment of socio-cultural sustainability of rural tourism development in East Azarbaijan province. Iranian Social Development Studies, 14(54), 141-158, https://doi.org/10.30495/jisds.2022.68449.11761. [In Persian]
Koens, K., Postma, A., & Papp, B. (2018). Is overtourism overused? Understanding the impact of tourism in a city context. Sustainability, 10 (12), 4384. http://dx.doi.org/10.3390/su10124384.
Mahmoudi, H., Shayan, H., Sejasi Keidari, H., Sadeghlou, T., & Minaei, M. (1402). Evaluation and prioritization of factors affecting the flow of rural tourism attraction (the study of Mashhad city's tourism influence area), Village and Sustainable Development of Space, 3(4), (12), 1-21, https://doi.org/10.22077/vssd.2023.5838.1148. [In Persian].
Martínez, J. M. G., Martín, J. M. M., Fernández, J. A. S., & Mogorrón-Guerrero, H. (2019). An analysis of the stability of rural tourism as a desired condition for sustainable tourism. Journal of Business Research, 100, 165-174. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2019.03.033.
Maududi, M., Bozrajmehri, K., Shayan, H., & Ziaei, M. (2015). The role of tourism in the economic and social developments of the target villages of Golestan province. Geography and Regional Development, 13(2) (25), 1-28, https://doi.org/10.22067/geography.v13i2.17903. [In Persian]
Naseh, N.,& Taqwi, l. (2019). Investigating indicators of sustainable tourism in achieving economic, social, cultural and environmental values: providing a solution for destructive effects. Man and Environment, (50), 26-39, https://he.srbiau.ac.ir/article_14955_e7cf105ddc0536c78310f3a29b73bb3a. [In Persian]
Nazmfar, H. & Ali Bakshi, A. (1401). Future research of tourism development planning case study of Ardabil province. Applied Research in Geographical Sciences, 21(63), 59-79, http://dx.doi.org/10.52547/jgs.21.63.59. [In Persian]
Polat, N. (2015). Technical innovations in cruise tourism and results of sustainability. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 195, 438-445. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.06.486.
Pourahmad, A., Hosseini Siahgoli, M., & Safdari Molan, A. (2016). Evaluation of tourism sustainable development indicators in the host communities of a case study: Sari city. Space Geographic Survey, 6 (21), 172-160, https://gps.gu.ac.ir/article_41683_90e0ffaf8e320e88d66a55922c786152. [In Persian]
Pramanik, P. D., & Ingkadijaya, R. (2018). The impact of tourism on village society and its environmental. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 145(1), 012060. IOP Publishing. http://dx.doi.org/10.1088/1755-1315/145/1/012060.
Rahimipour, B., Zahiri, M., & Karimzadeh, H. (2020). Identification and analysis of key drivers effective on the sustainable development of rural tourism with a future research approach case study: target villages for tourism in Saqez. Tourism Planning and Development Quarterly, 9(35), 111-90, https://doi.org/10.22080/jtpd.2021.19834.3383. [In Persian]
Rastai, A. Q., Hadyani, Z., & Tayebnia, S. H. (1401). Analysis of the effects of tourism on the host community in rural areas the case study of Temin village in Mirjaveh county. Village and sustainable development of space, 2(4), (8), 57-78, https://doi.org/10.22077/vssd.2022.4770.1042. [In Persian]
Rezaei, P. (2018). Assessing the level of sustainability of rural tourism case study of Horah district of Chaharmahal Bakhtiari province. Village and Development, 21(4), 159-135, https://doi.org/10.30490/rvt.2019.85229. [In Persian]
Rizvani, M. R., Badri, S. A., Torabi, Z.A, Malekan, A., & Asgari, A. (2016). Evaluation of sustainable development of tourism in rural areas on the outskirts of Tehran metropolis case study of Ahar village. Rural Research, 7 (2), 289-298, https://jrur.ut.ac.ir/article_58975_4cf557b75e31d011e9348e1ee6e7f315.pdf. [In Persian]
Sadeghi, H.A., & Mousavi Fard, P. S. (2020). The role of dams in the sustainable development of rural tourism case study: villages upstream of the Karun Se dam in Izeh county. Village and Space Sustainable Development, 1(1), (1), 85-98, https://www.doi.org/10.22077/vssd.2020.3486.1002. [In Persian]
Sahmeh, S. (1401). Investigating the levels of tourism sustainability in the target villages of Miami county. Land Geographical Engineering, 5(2) (10), 367-379, https://dorl.net/dor/20.1001.1.25381490.1400.5.10.14.2. [In Persian]
Salehipour, M.R. (2015). Management of cultural heritage tourism (practical guide). Isfahan: Chahar Bagh Publications.
Sharma, A. (Ed.). (2019). Sustainable Tourism Development: Futuristic Approaches. CRC Press.
Shi, Y., Zhang, J., Cui, X., & Zhang, G. (2022). Evaluating Sustainability of Tourism Projects in Rural Land Development Base on a Resilience Model. Land, 11(12), 2245. http://dx.doi.org/10.3390/land11122245.
Talshi, M., & Khodapanah, K. (2020). Evaluation and measurement of tourism sustainability from the point of view of local manager’s case study: Ardabil district. Human settlement planning studies, 15(1) (50), 280-267, http://jshsp.iaurasht.ac.ir/article_672739.html. [In Persian]
Taqvai, M., & Ghaffari, S. R. (2017). Spatial planning in the development of the tourism industry  case study of Chahar Mahal and Bakhtiari province, Bazfat axis. Geographical Research, 25 (96), 79-99, https://journals.ui.ac.ir/article_17856_b0095d9246c3c09d7702ea494b7978d6. [In Persian]
Wu, Z., Lai, I. K. W., & Tang, H. (2021). Evaluating the sustainability issues in tourism development: An adverse-impact and serious-level analysis. Sage Open, 11(4), 21582440211050384. https://doi.org/10.1177/21582440211050384.
Zanganeh Asadi, M. Ali., Goli Mokhtari, L., & Saadati Far, R. (2020). The role of rural tourism in the sustainable development of the southwestern slopes of Benalud. Village and Sustainable Development Space, 1(4), (4), 47-68. https://doi.org/10.22077/vssd.2021.4087.1022. [In Persian]
Zargham Borojni, H., & Sadaqat, M. (2018). Paradigmatic model of sustainable tourist development based on the foundation's data induction from the statements of the Supreme Leader. Cultural Guard of the Islamic Revolution, Faculty of Islamic Humanities and Soft Power University of Imam Hussain Officer Training and Training, 7 (16), 167-208, https://ensani.ir/file/download/article/1609929637-10349-98-56. [In Persian]