اولویت‌بندی خطرپذیری لرزه ای دهستان‌های استان چهارمحال و بختیاری در راستای برنامه‌های مقاوم سازی ساخت وساز روستایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی بخش زلزله شناسی مهندسی و خطرپذیری، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، تهران، ایران

2 استادیار بخش زلزله شناسی مهندسی و خطرپذیری، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، تهران، ایران

چکیده

مقاوم­سازی ساخت­و­سازهای روستایی یکی از راه­های کاهش خطرپذیری لرزه­ای است. لرزه­خیزی در مناطق مختلف کشور با توجّه به میزان آسیب­پذیری و همچنین موقعیت جغرافیایی و زمین­شناسی متفاوت است. مکان­های روستایی به خاطر خصوصیات مختلف نظیر موقعیت جغرافیایی، محدودیت منابع اقتصادی و اجتماعی، آسیب­پذیری ساختمان­ها و زیرساخت­ها در موقع وقوع بحران­ها به ویژه زلزله آسیب­پذیری بیشتری دارند. شناسایی آسیب­پذیری مناطق روستایی با در نظرگرفتن شاخص­های مخلتف لرزه­ای می­تواند برنامه­های مقاوم­سازی ساخت­و­ساز روستایی را هدفمند نموده و آن را به توسعه پایدار نزدیک­تر نماید. هدف از مطالعه حاضر، اولویت­­بندی دهستان­های استان چهارمحال و بختیاری بر مبنای شاخص­های لرزه­ای برای مقاوم­سازی ساخت­و ­سازهای روستایی است. روش پژوهش بر مبنای شاخص­های مختلف لرزه­ای، تحلیلی است که نتایج حاصل از آن کاربردی بوده و می­تواند برای سایر نقاط نیز مورد استفاده قرار گیرد. تجزیه و تحلیل داده­ها در محیط نرم­افزاری ARCGIS  انجام شده است. دهستان­های استان چهارمحال و بختیاری با استفاده از 5 شاخص فاصله از گسل، تراکم گسلش، تراکم زمین­لرزه­های خرد و متوسط و بزرگ، فاصله از زمین­لرزه­های بزرگ و شتاب مبنای طرح بررسی شده و بر اساس نتایج حاصل، نقشه­های پهنه­بندی برای هر شاخص لرزه­ای تهیه شده است که می­تواند در برنامه­ریزی­های مقاوم­سازی ساخت و ساز روستایی مورد استفاده قرار گیرد. بر اساس شاخص لرزه­ای شتاب مبنای طرح، دهستان­های لار، هوره، مرغملک، زاینده­رود جنوبی، وردنجان، بارز و سامان در اولویت اول برنامه­های مقاوم­سازی ساخت­و­ساز روستایی قرار دارند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

آمار نفوس و مسکن (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن مرکز آمار ایران.
آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله- استاندارد2800 (1393). انتشارات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، نشریه شماره 253 ویرایش سوم،212-1.
رجبی، معصومه و بیاتی خطیبی، مریم (1384). بررسی مخاطرات محیطی و ژئومورفولوژی در محدوده سکونت‌گاه‌های روستایی، مطالعه موردی (بخش آذرشهر)، جغرافیا و برنامه‌ریزی، 4 (19)، 108-79.
رمضان‌زاده لسبویی، مهدی، عسگری، علی و بدری، علی (1393). زیرساخت‌ها و تاب‌آوری در برابر بلایای طبیعی با تأکید بر سیلاب (منطقه مورد مطالعه: مناطق نمونه گردشگری چشمه‌کیله تنکابن و سردآبرود کلاردشت)، تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 1(1)، 52-35. http://jsaeh.khu.ac.ir/article-1-2313-fa.html.
ریاحی، وحید و موسوی، مریم (1400) . سنجش میزان آسیب‌پذیری سکونت‌گاه‌های روستایی در برابر زلزله؛ مطالعه موردی: دهستان پیان در شهرستان ایذه، روستا و توسعه پایدار فضا، 2 (1)، 18-1. https://doi.org/10.22077/vssd.2021.4494.1031
طیب‌نیا، سید هادی و ابراهیمی‌پور، فائزه (1400). تحلیل مکانی تاب‌آوری نواحی روستایی در برابر زلزله (مورد مطالعه: دهستان دولت آباد در شهرستان جیرفت)، روستا و توسعه پایدار فضا، 2(1)، 80-59. https://doi.org/10.22077/vssd.2021.4504.1033
عنابستانی، علی‌اکبر، جوانشیری، مهدی، محمودی، حمیده و دربان‌آستانه، محمدرضا (1396). تحلیل فضایی سطح تاب‌آوری سکونت‌گاه‌های روستایی در برابر مخاطرات محیطی(مورد مطالعه: بخش مرکزی شهرستان فاروج)، تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، 4 (4)، 38-17.   http://jsaeh.khu.ac.ir/article-1-2722-fa.html
عینالی، جمشید (1388). ظرفیت‌سازی برای کاهش اثرات سوانح طبیعی(زلزله) در مناطق روستایی، مطالعه موردی شهرستان خدابنده؛ رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس تهران. https://elmnet.ir/doc/10455491-12402
فراهانی، حسین، عینالی، جمشید و قاسمی ویری، حمید (1393). نقش توسعه ظرفیتی در مدیریت کاهش خطر زلزله در مناطق روستایی (مطالعه موردی: شهرستان ابهر، دهستان سنبل‌آباد)، مسکن و محیط روستا، 2(145)، 74-63. http://jhre.ir/article-1-502-fa.html
فرجی سبکبار، حسنعلی، بدری، سید علی، عباس یورکی، رضا و عباسی ورکی، الهام (1393). تحلیل فضایی اثرات مخاطرات طبیعی در نواحی روستایی با استفاده از مدل مولفه‌های اصلی‌وزن‌جغرافیایی(مطالعه موردی: حوضه الموت قزوین)، جغرافیا و مخاطرات محیطی، 3(2)، 128-111. https://doi.org/10.22067/geo.v3i2.27223
کیخا، زهرا، بذرافشان، جواد، قنبری، سیروس و کیخا، عالمه (1401). تحلیل فضایی میزان برخورداری جامعه محلی از شاخص‌های کالبدی- محیطی موثر بر تاب‌آوری در برابر مخاطرات محیطی (مطالعه موردی: روستاهای منطقه سیستان)، روستا و توسعه پایدار فضا، 3(11)، 34-20. https://doi.org/10.22077/vssd.2022.5054.1075
ویسی، فرزاد (1395). ارزیابی میزان تاب‌آوری کالبدی سکونت‌گاه‌های روستایی از دیدگاه دهیاران (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان مریوان)، امدادو‌نجات، 8 (4)، 18-1. http://ensani.ir/fa/article/504737/
 Ambraseys, N. N., & Melville, C. P. (2005). A history of Persian earthquakes. Cambridge university press. https://books.google.com/books/about/A_History_of_Persian_Earthquakes.html?id=1JkfKub5vak
America, O. (2009). Exposed: Social vulnerability and climate change in the US Southeast. Oxfam America. https://www.oxfamamerica.org/explore/research-publications/exposed-social-vulnerability-and-climate-change-in-the-us-southeast/
Arya, A. (2003). Guidelines for Earthquake Resistant Design, Construction and Retrofitting of Buildings in Afghanistan. United Nations Centre for Regional Development (UNCRD). https://rajibshaw.org/wpRS/wp-content/uploads/2018/09/afghanistan_guidelines_partA.pdf
Bankoff, G., Frerks, G., Hilhorst, T., & Hilhorst, D. (Eds.). (2004). Mapping vulnerability: disasters, development, and people. Routledge. https://www.routledge.com/Mapping-Vulnerability-Disasters-Development-and-People/Bankoff-Hilhorst-Frerks/p/book/9781853839641
Berberian, M., & Navai, I. (1977). Naghan (Chahar Mahal Bakhtiari, High Zagros, Iran) earthquake of April 6, 1977; a preliminary field report and a seismotectonic discussion. Geological Survey Iran, 40, 51-77. https://www.academia.edu/13322585/Naghan_Chahar_Mahal_Bakhtiari_High_Zagros_Iran_Earthquake_of_6_April_1977_A_Preliminary_Field_Report_and_a_Seismotectonic_Discussion_Berberian_M_and_Navai_I_1977
Brennan, M. A., & Flint, C. G. (2007). Uncovering the hidden dimensions of rural disaster mitigation: Capacity building through community emergency response teams. Journal of Rural Social Sciences, 22(2), 26-111. https://egrove.olemiss.edu/jrss/vol22/iss2/7/
Caruson, K., & MacManus, S. A. (2008). Disaster vulnerabilities: How strong a push toward regionalism and intergovernmental cooperation?. The American Review of Public Administration, 38(3), 286-306. http://dx.doi.org/10.1177/0275074007309152
Chang, S. E., & Shinozuka, M. (2004). Measuring improvements in the disaster resilience of communities. Earthquake spectra, 20(3), 739-755. https://doi.org/10.1193/1.1775796
Cutter, S. L., Ash, K. D., & Emrich, C. T. (2016). Urban–rural differences in disaster resilience. Annals of the American Association of Geographers, 106(6), 1236-1252. https://doi.org/10.1080/24694452.2016.1194740
Doherty, G. W. (2004). Crises in rural America: Critical incidents, trauma and disasters. Traumatology, 10(3), 145-164. https://doi.org/10.1177/153476560401000302.
Downey, D. C. (2016). Disaster recovery in black and white: A comparison of New Orleans and Gulfport. The American Review of Public Administration, 46(1), 51-74. https://doi.org/10.1177/0275074014532708
Elliott, J. R., & Pais, J. (2010). When nature pushes back: Environmental impact and the spatial redistribution of socially vulnerable populations. Social Science Quarterly, 91(5), 1187-1202. https://doi.org/10.1111/j.1540-6237.2010.00727.x.
Hauer, M. E. (2017). Migration induced by sea-level rise could reshape the US population landscape. Nature Climate Change, 7(5), 321-325. https://doi.org/10.1038/nclimate3271
Janssen, D. (2006). Disaster planning in rural America. Public Manager, 35(3), 40-43.
MAHDI, T., & MAHDI, A. (2014). DESIGN AND CONSTRUCTION PRACTICES IN RURAL AREAS OF IRAN. Second European Conference on Earthquake Engineering and Seismology, Istanbul. https://www.researchgate.net/publication/266153670_DESIGN_AND_CONSTRUCTION_PRACTICES_IN_RURAL_AREAS_OF_IRAN
Mogle, D. (2017). East Texas tornadoes case study to help rural communities prepare for and deal with disasters. Tyler Morning Telegraph. Retrieved from https://www.cbs19.tv/article/news/east-texas-tornadoes-case-study-to-help-rural-communities-prepare-for-and-deal-withdisasters/501-503997125.
Perry, R. W., & Lindell, M. K. (1997). Principles for managing community relocation as a hazard mitigation measure. Journal of contingencies and crisis management, 5(1), 49-59. https://doi.org/10.1111/1468-5973.00036
Wisner, B. (2004). At risk: natural hazards, people's vulnerability and disasters. Psychology Press. https://www.routledge.com/At-Risk-Natural-Hazards-Peoples-Vulnerability-and-Disasters/Blaikie-Cannon-Davis-Wisner/p/book/9780415252164

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار