شناسایی چالش های پیش‌روی برنامه‌های توسعه ظرفیت‌های جوانان روستایی در نظام ترویج کشاورزی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری گروه آموزشی ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

2 دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 استادیار موسسه آموزش و ترویج کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

4 استادیار، موسسه آموزش و ترویج کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

جوانان روستایی، به‌عنوان کشاورزان و تولیدکنندگان آینده بخش کشاورزی و روستایی و نیروی مولد این بخش از اهمیت خاصی در زمینه دستیابی به توسعه پایدار برخوردار هستند. از نظر بسیاری از صاحبنظران، نظام ترویج کشاورزی ایران به‌عنوان متولی توسعه منابع انسانی در بخش کشاورزی، بایستی نقش ویژه و محوری در این زمینه ایفا نماید، اما در این زمینه، با چالش‌ها و مشکلاتی مواجه بوده است. بر این اساس، هدف اصلی پژوهش حاضر، شناسایی چالش‌های پیش‌روی برنامه‌های توسعه ظرفیت‌های جوانان روستایی در نظام ترویج کشاورزی ایران بود که با استفاده از رویکرد کیفی انجام شد. در این پژوهش، با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند و معیار اشباع نظری، 24 نفر از اعضای هیات‌علمی، مدیران، کارشناسان و صاحبنظران مرتبط، به‌عنوان مشارکت کنندگان پژوهش تعیین شدند که با استفاده از ابزار مصاحبه‌ نیمه‌ساختاریافته اطلاعات مورد نظر از آنها جمع‎آوری گردید. به‌منظور تحلیل داده‌ها نیز از روش تحلیل محتوای کیفی با کدگذاری نظام‌مند به کمک نرم‌افزار Maxqda 12 استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که در مجموع، 68 چالش در قالب دو مؤلفه اصلی 1) چالش‌های مرتبط با نظام ترویج و آموزش کشاورزی (شامل چهار مؤلفه فرعی نهادی- سازمانی، فرهنگی- اجتماعی، نیروی انسانی و علمی - تخصصی) و 2) چالش‌های کلان مرتبط با روستا و جامعه روستایی (شامل پنج مولفه فرعی سیاستگذاری و برنامه‌ریزی، فضایی، اقتصادی، آموزشی و فرهنگی- اجتماعی) پیش‌روی برنامه‌های توسعه ظرفیت‌های جوانان روستایی در نظام ترویج کشاورزی ایران وجود دارد. بر اساس نتایج بدست آمده موفقیت فعالیت های توسعه ظرفیت در جوانان روستایی نیازمند برنامه ریزی مدون و بلندمدت با مشارکت همه نهاد ها و سازمان های دخیل در این بخش با مشخص کردن نقش و کارکرد هر یک است.

کلیدواژه‌ها


ارتیاعی، فاطمه، چیذری، محمد و جعفری، مجید (1390). عوامل تأثیرگذار بر مشارکت جوانان روستایی در زمینه توسعه کشاورزی (مطالعه موردی: شهرستان کرمانشاه). پژوهشهای روستائی، 2(7): 56-75. https://jrur.ut.ac.ir/article_23687.html
اسداله پور، علی. و اسدپور، حسن (1399). ضرورت تحول در مولفه های نظام نوین ترویج کشاورزی ایران. تهران: هشتمین کنگره ملی علوم ترویج و آموزش کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست پایدار. 8-6 آبان ماه.
اسداله‌پور کوتنایی، علی، علیپور، حسن و فرهادی، فاطمه. (1400). نقش مولفه‌ها در چالش‌های نظام نوین ترویج کشاورزی مازندران. پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، 13(57): 5-27.  https://doi.org/10.22092/jaear.2021.354876.1836
اکبری، مرتضی، غلامزاده، رضا و شامانیان، مریم (1394). شناسایی شایستگی‌های جوانان روستایی در زمینه کسب‌و‌کارهای صنایع‌دستی شهرستان ورامین. پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، 7(35): 125-139. https://www.sid.ir/paper/200491/fa
تاجری مقدم، مریم، پزشکی‌راد، غلامرضا، شعبانعلی فمی، حسین و فتحی مقدم، مهدی (1396). نقش و جایگاه باشگاه کشاورزان جوان در توسعه روستایی: مطالعه موردی شهرستان خلیل آباد خراسان رضوی. روستا و توسعه، 16(4): 101-120. https://doi.org/10.30490/rvt.2018.59381
حیدرپور، بهادر، دانیالی، تهمینه و استعلاجی، علیرضا (1399). بررسی و تبیین وضعیت روستاهای شهرستان اسلامشهر از نظر چالش‌های توسعه روستایی. فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی، 12(3): 129-148. https://dorl.net/dor/20.1001.1.66972251.1399.12.3.7.3
رستمعلی‌زاده، ولی‌اله و حسینی، قربان (1399). بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت اقتصادی و اجتماعی جوانان روستایی (مورد مطالعه شهرستان‌های هشترود و اسکو)، فصلنامه راهبرد توسعه، 16(3): 175-206. http://rahbord-mag.ir/Article/23051
سواری ممبنی، آمنه، خسروی‌پور، بهمن، برادران، مسعود و یزدان‌پناه، مسعود (1398). تمایل جوانان روستایی به اشتغال در بخش کشاورزی مورد: شهرستان باغملک، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، ۸(۳۰): ۱۳۸-۱۱۹. https://www.sid.ir/paper/523988/fa
شمس، علی، قدیمی، مینا، میرک‌زاده، علی اصغر و هوشمندان مقدم‌فرد، زهرا (1394). دلایل بی‌انگیزگی جوانان روستایی به اشتغال در بخش کشاورزی (مورد مطالعه: شهرستان بوئین‌زهرا)، تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران،(2(4): 859-869. https://doi.org/10.22059/ijaedr.2016.58038
شهبازی، اسماعیل (1375). ترویج و توسعه روستایی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم. https://www.iranketab.ir/book/70864-rural-development-and-promotion
علیزاده شایق، جمیل (1385). پس از سی سال، تهران: انتشارات پرتو واقعه، چاپ اول. https://www.adinehbook.com/gp/product/964806041X
علیزاده، ندا، علیپور، حسین، نیکویی، علیرضا، حاجی میررحیمی، سیدداود، بخشی جهرمی، آرمان و حسن‌پور، بهروز (1397). شناسایی چالش‌ها و الزامات ترویج کشاورزی و آسیب‌شناسی وضع موجود نظام نوین ترویج کشاورزی ایران. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران. 2(14): 21-35. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20081758.1397.14.2.2.9
عمانی، احمد (1384). ایجاد اشتغال برای جوانان روستایی. مجله دهاتی، 3(29): 41-45. https://www.sid.ir/paper/447804/fa
فیروزآبادی، احمد و جعفری، محسن (1395). مطالعه قابلیت‌های سازمان‌های مردم‌نهاد بومی دین‌محور در حل چالش‌های پیش‌روی توسعه اجتماع‌محور روستایی «مورد مطالعه: گروه جهادی طلاب عباد. الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، 4(7): 153-173. https://ensani.ir/fa/article/download/369964
قاسمی، جواد و کرمی دهکردی، اسماعیل (1397الف). برنامه ترویج و توسعه ظرفیت‌های جوانان روستایی و عشایری در راستای تحقق محورهای هفت‌گانه ماموریت‌های بیانیه گام دوم انقلاب. کنفرانس ملی مولفه‌های تمدن‌ساز در بیانیه گام دوم انقلاب. 27 شهریور 1399، مشهد.  https://civilica.com/doc/1131207
قاسمی، جواد و کرمی دهکردی، اسماعیل (1397ب). ضرورت بازتعریف برنامه ترویج و توسعه ظرفیت‌های جوانان روستایی و عشایری (با تأکید بر ایجاد کانون‌های توسعه ظرفیت‌های جوانان روستایی و عشایری)، هشتمین کنگره ملی علوم ترویج و آموزش کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست پایدار، 6 تا 8 آبانماه 1399، تهران.
قاسمی، جواد، موموندی، علی، و کرمی دهکردی، اسماعیل. (1401). کانون‌های جوانان روستایی و عشایری: اقدامات انجام شده، چشم‌انداز آینده، نهمین کنگره ملی علوم ترویج و آموزش کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست پایدار، 15 تا 17 شهریورماه 1401، دانشگاه تبریز، تبریز.
قنبری موحد، رضوان، رحیمیان، مهدی و اسدپوریان، زینب (1401). بررسی رفاه ذهنی جوانان روستایی و تأثیر آن بر ماندگاری در روستا، تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، (2(1)): 21-35. https://doi.org/10.22059/ijaedr.2020.272916.668693
کریمی گوغری، حمید، رضائی‌مقدم، کورش، زمانی، غلامحسین، حیاتی، داریوش و رضایی، عبدالمطلب. (1396). واکاوی شبکه‏ نهادی ترویج و آموزش کشاورزی استان کرمان: کاربرد تحلیل شبکه اجتماعی. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 13(2): 131-151. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20081758.1396.13.2.8.8
کشاورز، مرضیه و مویدی، معصومه (1396). چالش‌های نظام ترویج کشاورزی در سازگاری با تغییر اقلیم: دیدگاه کارشناسان کشاورزی استان فارس. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 47(2): 453-466. https://www.sid.ir/paper/146526/fa
مرکز آمار ایران. (1401). شاخص‌های کلان اقتصادی و اجتماعی کشور.
مهدوی، مسعود، علیائی، محمد صادق و ایل‌بیگی، نوشین (1388). نقش عوامل اقتصادی - اجتماعی در توسعه نیافتگی روستایی (بخش کرفتو شهرستان دیواندره). مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 1(4): 155-173. https://jisds.srbiau.ac.ir/article_1817.html
نجفی‌نیا، علی اکبر (1398). چالش‌ها و تنگناهای توسعه اقتصادی در نواحی روستایی مورد: روستاهای بخش داشلی برون شهرستان گنبد کاووس. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 8(3): 151-168.  http://serd.khu.ac.ir/article-1-3358-fa.html
نوری، مجتبی، صدیقی، حسن، شعبانعلی فمی، حسین و کابلی،  نرجس (1394). واکاوی چالش‌های ترویج برای تعامل با کنشگران نظام دانش و طلاعات کشاورزی از دیدگاه متخصصان ترویج. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 46(3): 517-527. https://doi.org/10.22059/ijaedr.2015.55534
وثوقی، منصور و ایمانی، علی (1389). آینده توسعه روستایی و چالش‌های پایداری. توسعه محلی (روستائی-شهری)، 2(1): 23-45. https://www.sid.ir/paper/224153/fa
همتیان، محمدجواد و اطهری، زهرا (1401). واکاوی دلایل کاهش تمایل جوانان روستایی به شغل کشاورزی (مورد مطالعه: دهستان چله، شهرستان گیلانغرب)، مطالعات کارآفرینی و توسعه پایدار کشاورزی، 9(3): 87-104. https://doi.org/10.22069/jead.2022.19860.1568
یعقوبی، جعفر و احمدی، اصغر (1397). فراتحلیل عوامل مؤثر بر تمایل جوانان روستایی به مهاجرت به شهر. رویکردهای پژوهشی کارآفرینانه در کشاورزی، 1(3): 31-40. https://eraa.asnrukh.ac.ir/article_87782.html
یعقوبی، جعفر، اسعدی، صحرا و یزدان‌پناه، مسعود (1396). شناسایی عامل‌های مشوق و بازدارنده گرایش جوانان روستایی به شغل کشاورزی در روستاهای قصرشیرین، پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، 40: 3-14. https://doi.org/10.22092/jaear.2017.106518.1205
سرشماری عمومی نفوس و مسکن. (1395). مرکز آمار ایران.
رضائی مقدم، کورش. و فاطمی، مهسا (1398) . راهبردهای بهبود نظام نوین ترویج کشاورزی ایران. فصلنامه علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 15(2)، 251-223. https://www.sid.ir/paper/378411/fa
Adesope, O.M; Agumagu, A.C; Matthews-Njoku, E.C.; & Ukpongson, M.A. (2010). Rural youth's development needs in the Niger Delta area of Nigeria. Journal of Human Ecology, 32(1): 29-36. http://dx.doi.org/10.1080/09709274.2010.11906318
Anggoro, A. D., Susanto, H., Arifin, R., Nugroho, O. C., Purwati, E., Ridho, I. N., & Megantari, K. (2022). Innovation of Youth Capacity Development Throughthrough “Pemuda Hebat” Program. ITALIENISCH, 12(2), 1086-1091. https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=id&user=WhB9uBsAAAAJ&citation_for_view=WhB9uBsAAAAJ:hC7cP41nSMkC
Bester, A. (2016). Capacity development. Report prepared for the United Nations Department of Economic and Social Affairs. https://www.un.org/en/ecosoc/qcpr/pdf/sgr2016-deskreview-capdev.pdf
Birowo, A. T., & Hansen, G. E. (2019). Agricultural and rural development: an overview. Agricultural and rural development in Indonesia, 1-27. https://doi.org/10.4324/9780429048364
Bowers, E. P., Larson, L. R., & Parry, B. J. (2021). Nature as an ecological asset for positive youth development: empirical evidence from rural communities. Frontiers in psychology, 12, 2159. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.688574
Crave, M. T., & El Sawi, G. W. (2001). Youth capacity building: An international development case study in Uganda. Journal of Family and Consumer Sciences, 93(5), 46.
Creswell, J. W. (2012). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (4th ed.). Boston, MA: Pearson. https://www.scirp.org/reference/ReferencesPapers?ReferenceID=757162
Fiaz, S., Noor, M. A., & Aldosri, F. O. (2018). Achieving food security in the Kingdom of Saudi Arabia through innovation: Potential role of agricultural extension. Journal of the Saudi Society of Agricultural Sciences, 17(4), 365-375. https://doi.org/10.1016/j.jssas.2016.09.001
Ha, T. T. T., & Tung, N. T. T. (2022). Education for Vietnamese youth: Status, challenges, and development issues in the context of new rural development. In Centering Whole-Child Development in Global Education Reform (pp. 62-80). Routledge.
Jadeja, Y., Maheshwari, B., Packham, R., Bohra, H., Purohit, R., Thaker, B., & Chew, M. (2018). Managing aquifer recharge and sustaining groundwater use: developing a capacity building program for creating local groundwater champions. Sustainable Water Resources Management, 4(2), 317-329. https://link.springer.com/article/10.1007/s40899-018-0228-6
Le, H., & Khanh, P. (2011). The role of social capital to access rural credit. https://www.researchgate.net/publication/305657305_The_role_of_social_capital_to_access_rural_credit
Lindley, W. I. (1989), "Rural youth: a neglected resource". The Agriculture Education Magazine, 61(10) , pp. 12-14.
Murry, V. M., Berkel, C., Simons, R. L., Simons, L. G., & Gibbons, F. X. (2014). A twelve‐year longitudinal analysis of positive youth development among rural African American males. Journal of Research on Adolescence, 24(3), 512-525. https://psycnet.apa.org/doi/10.1111/jora.12129
Samsuddin, S. F., Omar, S. Z., & Shaffril, H. A. M. (2018). Youth development in rural library: ICT gratification as mediating effect. Malaysian Journal of Library & Information Science, 23(2), 111-134. http://dx.doi.org/10.22452/mjlis.vol23no2.7
Swanson, B.E. and Samy, M.M. (2002). Developing extension partnership among public, private and nongovernmental organization. Journal of International Agricultural and Extension Education, 9(1), 5-11. http://dx.doi.org/10.5191/jiaee.2002.09101
Uduji, J. I., Okolo-Obasi, E. N., & Asongu, S. A. (2021). Does growth enhancement support scheme (GESS) contribute to youth development in informal farm entrepreneurship? Evidence from rural communities in Nigeria. Journal of Enterprising Communities: People and Places in the Global Economy. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3669694
University of Foreign Affairs, (2000): A Capacity Building Focus, University of Foreign Affairs
Vasyltsiv, T., Lupak, R., Kunytska-Iliash, M., Levytska, O., & Mulska, O. (2020). Instruments of regional policy for human resources conservation by means of regulation of external youth migration of rural territories of the Carpathian region. Agricultural and Resource Economics. https://doi.org/10.51599/are.2020.06.03.09
Vitale Brovarone, E., & Cotella, G. (2020). Improving rural accessibility: A multilayer approach. Sustainability, 12(7), 2876. https://doi.org/10.3390/su12072876
Wen, M., Su, S., Li, X., & Lin, D. (2015). Positive youth development in rural China: The role of parental migration. Social Science & Medicine, 132, 261-269. https://doi.org/10.1016%2Fj.socscimed.2014.07.051
Yami, M., Feleke, S., Abdoulaye, T., Alene, A. D., Bamba, Z., & Manyong, V. (2019). African rural youth engagement in agribusiness: Achievements, limitations, and lessons. Sustainability, 11(1), 185. https://doi.org/10.3390/su11010185
Zhou, Z., Mu, L., Qi, S., & Shek, D. T. (2022). Service Leadership through Serving Minority Adolescents in Rural China Using a Rural Version of a Positive Youth Development Program. Applied Research in Quality of Life, 1-23. https://link.springer.com/article/10.1007/s11482-022-10098-0