تحلیل معیارهای تاثیرگذار بر تغییر کاربری اراضی روستاهای حاشیه شهرها (مورد مطالعه: روستاهای حاشیه شهر خاش)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

چکیده

در طول چند دهه گذشته در حوزه روستاهای حومه شهرها مشکلاتی مانند توسعه بی­برنامه مناطق شهری و تغییرات کاربری اراضی به وضوح دیده می­شود که این تغییرات به نوبه خود عواقبی در ابعاد کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی به مناطق روستایی وارد خواهد کرد. در این راستا هدف پژوهش حاضر تحلیل معیارهای تاثیرگذار بر تغییر کاربری اراضی روستاهای حاشیه شهر خاش می­باشد. تحقیق حاضر از نظر روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از نظر ماهیت، کمی-کیفی و به لحاظ هدف کاربردی است. ابزار گردآوری اطلاعات، کتابخانه­ای و میدانی (مصاحبه و پرسشنامه) می­باشد. با توجه به ماهیت این پژوهش، از روش­های دلفی و تحلیل ساختاری با استفاده از نرم­افزارMICMAC  استفاده شد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه اساتید، مدیران و کارشناسان شهر خاش بوده است. حجم نمونه آماری با استفاده روش دلفی 20 نفر تعیین شد. ابتدا با استفاده از روش دلفی مجموعه معیارهای تاثیرگذار بر تغییر کاربری اراضی روستاهای حاشیه شهر خاش، شامل 5 معیار (اقتصادی، کالبدی، زیست محیطی، سیاسی - مدیریتی و اجتماعی) و 49 شاخص شناسایی شد. از میان معیار­های مورد بررسی، معیار اقتصادی عنوان اولین و مهمترین عامل تاثیرگذار بر تغییرات کاربری اراضی روستاهای حاشیه شهر خاش انتخاب شد. در نهایت 10 شاخص سیاست‌های اقتصادی و بازساخت اقتصادی شهری، توسعه زیرساخت­های بازارچه مرزی، توسعه بازارهای محلی، جذب سرمایه­گذاری، توسعه صنعت گردشگری، حفظ فعالیت­های صنایع کوچک و بهبود آن­ها، تغییر عملکرد، گسترش بخش­های تولیدی و صنعتی، اشتغال­زایی و کارآفرینی و در پی آن کاهش بیکاری و گسترش صنایع تبدیلی و خدماتی به‌عنوان شاخص­های تاثیرگذار بر تغییر کاربری اراضی روستاهای حاشیه شهر خاش شناخته شد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

ابراهیم‌زاده، عیسی، و قادرمزی، جمیل (1396). ارزیابی کمی و کیفی کاربرای اراضی شهری با تأکید بر پایداری کاربری مسکونی نمونه موردی: شهردهگلان در استان کردستان، مجله آمایش محیط، 10(38)، 25-2. https://ebtp.malayer.iau.ir/article_536888.html
احمدی، سودابه، صادقلو، طاهره، و شایان، حمید (1398). تحلیل عوامل مؤثر بر تغییر منظر کالبدی روستاهای حاشیه کلان‌شهرها (موردمطالعه: روستاهای حاشیه شمالی کلان‌شهر مشهد)، پژوهش‌های روستائی، 10(4)، 684-697. 10.22059/jrur.2019.275886.1330
امین‌زاده رشک رضوانی، علیرضا، شریفی‌نیا، زهرا، و بندریان، اسفندیار (1400). تحلیل تحولات فضایی و کالبدی پیراشهر متأثر از گسترش روابط با شهر بم. روستا و توسعه پایدار فضا، 2(3)، صص 81-98. Doi: 10.22077/vssd.2022.4885.1053
بکائیان، فاطمه، شمسی‌پور، علی اکبر، و علی خواه اصل، مرضیه (1399). پایش روند تغییرات کاربری اراضی با تاکید بر توسعه فیزیکی شهر تهران، علوم و تکنولوژی محیط زیست، 22(1)، 61-78. 20.1001.1.15634809.1399.22.1.6.8
بمانیان، محمدرضا (1387). نظریه‌های توسعه کالبدی شهر، تهران، انتشارات شهرداری‌ها و دهیاری‌ها: چاپ اول.
تلخابی، حمیدرضا، ضیاییان، پرویز، سلیمانی مهرنجانی، محمد، و زنگانه، احمد (1395). بررسی دوند تغییرات پوشش اراضی شهر اراک دوره زمانی 1973-2011، جغرافیا و آمایش شهری، 6(19)، 54-43.20.1001.1.23452277.1395.6.19.7.1
جلالیان، حمید، پاشازاده، اصغر، و نامداری، فریوش (1395). عوامل موثر در تحولات جمعیتی و کالبدی سکونتگاه‌های پیرامون کلان‌شهرها و پیامدهای آن، پژوهش موردی: شهر قرچک. پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، 7(13)، 33-50. 20.1001.1.25383930.1395.7.13.3.3
حسنی‌مهر، سیده‌صدیقه (1398). نقش اقتصادی تغییر کاربری اراضی در توسعه روستایی در دهستان طولارود تالش. فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 9(2)، 199-209. 20.1001.1.22286462.1398.9.2.13.9
خمر، غلامعلی، و نمازی، عبدالرشید (1396). پیش‌بینی و شبیه‌سازی الگوی توسعة فضایی - کالبدی شهر چابهار در چشم‌انداز سال 1420 با بهره‌گیری از الگوی سلول‌های خودکار و RS. برنامه‌ریزی فضایی، 7(2)، 79-94. 10.22108/sppl.2017.81480.0
سعدی، حشمت‌الله، و عواطفی اکمل، فرشته (1397). عوامل مؤثر بر تغییر کاربری اراضی کشاورزی در روستاهای شهرستان همدان. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 7(24)، 211-226. http://serd.khu.ac.ir/article-۱-۳۱۰۲-fa.html
سلیمی متین، نیلوفر، و ریاحی، وحید (1400). تحلیل عوامل موثر بر تحولات کاربری اراضی در نواحی روستایی شهرستان ساوجبلاغ. جغرافیا و روابط انسانی، 3(4)، 299-315.10.22034/gahr.2021.276472.1523
شکری‌غفاربی، الهام، سلیمانی، علیرضا، و عزت‌پناه، بختیار (1401). برنامه‌ریزی شهرهای هوشمند با تأکید بر رویکرد سناریونویسی مطالعه‌ی موردی: شهر ارومیه. جغرافیا و توسعه، 20(67)، 28-52. 10.22111/j10.22111.2022.6924
فال‌سلیمان، محمود، اسکندری‌ثانی، محمد، و رضائی نسب، آزاده (1400). تبدیل روستا به شهر و ابعاد اثرات آن در فضا(مورد مطالعه: شهرهای زیارت و لوجلی شهرستان شیروان). روستا و توسعه پایدار فضا، 2(4)، 101-123.  Doi:10.22077/vssd.2022.4996.1067
قادرمرزی، حامد (1390). گسترش فضایی شهر و تغییر کاربری زمین در روستاهای پیرامون شهر سنندج طی دوره 87-1355، مطالعات شهری، 1(1)، 61-76. https://urbstudies.uok.ac.ir/article_1274.html
میکانیکی، جواد، کیمیایی، رضا، و اشرفی، علی (1401). تحلیل فضایی تغییرات کاربری اراضی سکونتگاه‌های روستایی پیراشهری بیرجند. روستا و توسعه پایدار فضا، 3(2)، 121-139. Doi: 10.22077/vssd.2022.5212.1099
نورانی، محدثه، آمار، تیمور، و قریشی مینآباد، محمد باسط (1400). تحلیل تغییر کارکرد اقتصادی، تولیدی و صنعتی روستاهای پیراشهری لنگرود. برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 11(44)، 253-268. https://ensani.ir/fa/article/495331/
یوسفی، علی، مولایی هشجین، نصرالله، و رضایی، پرویز (1401). تبیین عوامل مؤثر بر تغییرات کاربری اراضی روستاهای پیراشهری رشت. توسعه فضاهای پیراشهری، 4(1)،  47-66.
20.1001.1.26764164.1401.4.1.3.4
طرح جامع شهر خاش (1395). شهرداری شهر خاش. https://www.shahrnegar.com/product/master-plan-khash-city
Cloke, P. (2013). Rural Land-Use Planning in Developed Nations, Routledge, USA. https://www.amazon.com/Land-Use-Planning-Developed-Routledge-Revivals/dp/0415715636
Devkota, P., Dhakal, S., Shrestha, S. & Shrestha. U.B. (2023). Land use land cover changes in the major cities of Nepal from 1990 to 2020, Environmental and Sustainability Indicators, 17, 100227. https://doi.org/10.1016/j.indic.2023.100227
Domingo, D., Palka, G. & Hersperger, A.M. (2021). Effect of zoning plans on urban land-use change: A multi-scenario simulation for supporting sustainable urban growth, Sustainable Cities and Society, 69, 102833. https://doi.org/10.1016/j.scs.2021.102833
Mahmoud, H. & Divigalpitiya, P. (2015). Modeling Future Land Use and Land-Cover Change in the Asyut Region Using Markov Chains and Cellular Automata. In International conference on Smart and Sustainable Planning for Cities and Regions, 99-112. https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-319-44899-2_7
Sahana, M., Hong, H., & Sajjad, H. (2018). Analyzing urban spatial patterns and trend of urban growth using urban sprawl matrix: A study on Kolkata urban agglomeration, India. Science of the Total Environment, 628, 1557- 1566. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2018.02.170
Singh, A. & Asgher, M.D. (2005), Impact of Brick Kilns on Land use/Land Cover Changes around Aligareh City, India. Habitat International, 29(3), 591-602. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2004.04.010
Verburg, P.H.‚ Schulp, C.J.E.‚ Witte, N. & Veldkamp, A. (2006). Downscaling of land use change scenarios to assess the dynamics of European landscapes, Agriculture, Ecosystems and Environment, 114, 39-56. https://doi.org/10.1016/j.agee.2005.11.024
Yuji, H., Kazuhiko, T. & Satoru, O. (2005). Urbanization linked with past agricultural land use patterns in the urban fringe of a deltaic Asian mega-city: a case study in Bangkok, Landscape and Urban Planning, 73, 44-52. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2004.07.002

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار