تحول روابط و مناسبات شهر و روستا در بخش مرکزی شهرستان درگز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 استاد، گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

دامنه و نحوه روابط شهر و روستا به صورت های گوناگون بر شکل پذیری، رشد و توسعه سکونتگاه های روستایی و همچنین بر ساختار و کارکرد آنها اثرگذار است. با توجه به نقش این روابط در فرآیند تحولات و توسعه کانون های شهری و روستایی، علاوه بر بررسی انواع و علل روابط، شناخت آثار و پیامدهای اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و فضایی-کالبدی بر شهر و روستا و تلاش برای کاهش اثرات منفی این روابط در راستای سامانهی آن ها، زمینه ساز توسعه پایدار نواحی روستایی و شهری خواهد بود. پژوهش حاضر با هدف بررسی تغییرات اجتماعی، اقتصادی و کالبدی ناشی از روابط شهر و روستا بین شهر درگز و سکونتگاه های روستایی بخش مرکزی شهرستان درگز انجام شده است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی می باشد و جامعه آماری آن شامل خانوارهای ساکن در روستاهای بخش مرکزی شهرستان درگز است. روش بررسی در این تحقیق به دو صورت اسنادی (کتابخانه ای) و مطالعات پیمایشی (پرسشنامه) با ارزیابی 21 گویه در قالب سه مولفه اجتماعی، اقتصادی و کالبدی بوده است. در این چارچوب پس از واکاوی ادبیات و مبانی نظری پژوهش، مولفه ها و عوامل موثر بر روابط و مناسبات شهر و روستا شناسایی و سپس در تهیه ابزار گردآوری داده های میدانی پژوهش مورد استفاده قرار گرفتند. جامعه آماری شامل 237 نفر از ساکنین 22 روستای بخش مرکزی شهرستان درگز است که با استفاده از روش تصادفی نمونه-گیری شد.نتایج بیانگر تغییرات عمده در قیمت زمین و مسکن روستایی، کوچک بودن قطعات کشاورزی، کمبود خدمات بهداشتی-درمانی در روستا و وابستگی بالای سکونتگاه های روستایی به شهر درگز می باشد.

کلیدواژه‌ها


اجاق, عقیل, رحمانی فضلی, عبدالرضا, & منشی زاده, رحمت اله. (1400). نقش پیوندهای روستایی - شهری در تحولات اقتصادی و کاهش فقر نواحی روستایی ایران (مطالعه موردی: ناحیه سنقر). پژوهشهای دانش زمین12(1) ، 186-201. https://doi.org/10.52547/esrj.12.1.186
احمدی, مظهر, عزیزی, شیرین, & فایقی, نیکو. (1398). اثرات پیوندهای روستایی – شهری بر تحولات کالبدی – فضایی نواحی پیراشهری مورد: سکونتگاه‌های محمودآباد و آتشگاه پیرامون شهر کرج. توسعه فضاهای پیراشهری 1(2)، 95-106. https://ensani.ir/fa/article/download/412676
اداره آب و هواشناسی درگز (1399)، آمار مربوط به عوامل اقلیمی، گزارش 1383 تا 1393.
اداره بنیاد مسکن (1396)، طرح هادی بخش مرکزی، قسمت تاریخچه روستاها.
رحیمی, حسین. (1396). نقش مناسبات شهرو روستا در توسعه گردشگری روستایی ( مطالعه موردی: بخش گلبهار - شهرستان چناران). مطالعات مدیریت گردشگری12(38) 45-61.  https://doi.org/10.22054/tms.2017.15062.1425
رضوانی, دکتر محمدرضا. (1381). تحلیل الگوهای روابط و مناسبات شهر و روستا درنواحی روستایی اطراف تهران. پژوهش های جغرافیایی (منتشر نمی‏شود), 43(0). https://ensani.ir/fa/article/download/45511
سعیدی, عباس. (1394). پیوستگی توسعة روستایی ـ شهری در قالب منظومه‌های روستایی. برنامه ریزی توسعه کالبدی2(4) 11-20. https://psp.journals.pnu.ac.ir/article_2409.html
سعیدی، عباس (1399)، برنامه ریزی کالبدی – فضایی در راستای توسعه پایدار منظومه های روستایی – شهری، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران.  https://libapp.uok.ac.ir/site/catalogue/219696
صفرخانی, رضوان, سعیدی, عباس, مریدسادات, پگاه, & قورچی, مرتضی. (1400). جایگاه روابط شهر و روستا در تولید و عرضة فرش مورد: ناحیة سنقر (کرمانشاه). جغرافیا (فصلنامه علمی انجمن جغرافیایی ایران), 19(68) 22-37. https://ensani.ir/fa/article/download/490317
طاهر خانی، مهدی و رکن‌الدین افتخار، عبدالرضا(1383)؛ تحلیل نقش روابط متقابل شهر و روستا در تحول نواحی روستایی استان قزوین؛ مدرس علوم انسانی، دوره 8(4)، 112-79. https://www.sid.ir/paper/7053/fa
عزیزی، علیرضا(1386)، جغرافیای ساوجبلاغ (با تأکید بر ویژگی های انسانی)؛ به کوشش فرمانداری ساوجلاغ؛ انتشارات رهام اندیشه، تهران.
عنابستانی, علی‌اکبر, & صادقی, فخری. (1393). بررسی عوامل موثر بر گرایش روستاییان به ادغام روستاها در یکدیگر و ایجاد شهرهای جدید (مطالعه موردی:روستاهای پیرامون شهر بناب). برنامه ریزی فضایی4(1) 25-42. https://ensani.ir/fa/article/download/332321
قدیری معصوم, مجتبی, باغیانی, حمیدرضا, & نورانی, حمیده. (1391). نقش گردشگری روستایی در روابط شهر و روستا در شهرستان طالقان. برنامه ریزی فضایی, 2(1) ، 27- 48. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22287485.1391.2.1.2.2
قدیری معصوم، مجتبی و چراغی، مهدی و رضوانی، محمدرضا(1394)؛ اثرات روابط اقتصادی شهر و روستا بر امنیت خانوراهای روستایی، مورد: شهرستان زنجان، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 4(4)، 85-69. http://serd.khu.ac.ir/article-1-2581-fa.html
مرکز آمار ایران (1395)، سالنامه آماری، سرشماری عمومی جمعیت، استان خراسان رضوی شهرستان درگز.
مرکز آمار ایران (1395)، گزارش اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، شهرستان استان خراسان رضوی، شهرستان درگز، 1395.
مطیعی لنگرودی، سید حسن و خسروی مهر، حمیده و طورانی، علی(1393)؛ اثرات روابط اقتصادی شهر و روستا بر وضعیت اجتماعی و اقتصادی سکونتگاه‌های روستایی: مورد دهستان چهل چای در شهرستان مینودشت؛ اقتصاد فضا و توسعه روستای، 3(4)، 42-19. http://serd.khu.ac.ir/article-1-2167-fa.html
Bass, H. B., 2006. Ragnar Nurkse's Development Theory: Influences and Perceptions. In: https://doi.org/10.7135/UPO9781843318194.011.
Center for Economic Research. (2013), Urbanization in Central Asia: Challenges, issues, and prospects. Tashkent: Center for Economic Research, 64 p., Available online. https://www.unescap.org/sites/default/files/Urbanization-in-CA-ENG.pdf
Corek oztas, cigdem, (2021), how to best rural metropolitan areas? The Turkish case, palaning practice & trsearch, pp1-11, https://www.tandfonline. Com/loi/cppr20.
-Hirashima, S., 2009. Growth- poverty Linkage and Income- Asset Relation in -Regional Disparity: Evidence from Pakistan and India. The Pakistan Development Review, p. 386-357.
Overbeek,Greet, (2009) , Opportunities for Rural–Urban Relationships to Enhance the Rural Landscape, Journal of Environmental Policy & Planning, 11(1),pp 61– 68 https://doi.org/10.1080/15239080902775058
Xue. J. (2014), Is eco-village/urban village the future of a DE growth society? An urban planner's perspective. Ecological Economics 105. 130–138.  https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2014.06.003