نقش تسهیلگری فرآیندهای اجتماع محور بر توسعه اجتماعی و فرهنگی روستاهای ادغام شده در پیراشهر زابل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا وبرنامه ربزی محیطی، دانشگاه سیستان وبلوچستان، زاهدان، ایران

2 دانشیار گروه جغرافیا وبرنامه ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا وبرنامه ریزی محیطی، دانشگاه سیستان وبلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

مهم­ترین اهداف تسهیلگری اجتماع محور مربوط به ارتقای مهارت و توانمندی افراد است. با توجه به اینکه مردم ذینفع اصلی در این فرایند هستند، هرگونه برنامه ریزی و شکل گیری سازمان­های اجتماع محور می بایست مبتنی بر مدیریت مردم باشد تا بتواند بستر مناسبی را برای توسعه محلی ایجاد نماید؛ با این نگرش، هـدف مقاله حاضر بررسی نقش فرایندهای اجتماع محور بر توسعه اجتماعی و فرهنگی روستاهای ادغام شده در اطراف شهرزابل بوده است. روش تحقیق، توصیفی‌– ‌تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی و پیمایشی می­باشد. جامعه آماری این تحقیق خانوارهای ساکن در پنج محله حاشیه شهر(9244خانوار) بوده که تعداد 369 خانوار، به عنوان حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران انتخاب شد. تجزیه و تحلیل داده ها با آزمون T تک نمونه ای و آزمون تحلیل واریانس (ANOVA) انجام شده است. نتایج بیانگر آن است که بالاترین میانگین شاخص های اجتماعی-فرهنگی به ترتیب در محله معصوم آباد با میانگین 44/3، محله رسالت با میانگین 34/3، محله اسلام آباد با میانگین30/3 بوده و کمترین میانگین  به ترتیب مربوط به محله هیرمند شمالی با میانگین 06/3 و حسین آباد با میانگین07/3 بوده است. همچنین براساس مقایسه میانگین تسهیلگری فرآیندهای اجتماع محور در بعد اجتماعی و فرهنگی در سطح محله­های مورد مطالعه، بالاترین میانگین­ها در مؤلفه اجتماعی-فرهنگی مربوط به دو محله معصوم آباد و رسالت بوده که میانگین این دو محله به طور معنی داری بیشتر از دو محله هیرمند شمالی و حسین آباد است. از دلایل کسب میانگین برتر دو محله معصوم آباد و رسالت می­توان به برگزاری برنامه­های سه شنبه­های فرهنگی( بی بی سَنم) و پنجشنبه های (چَک چَکی) در محله رسالت اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

ابراهیم زاده، عیسی (1389). مهاجرت های روستایی و علل و پیامدهای آن، نمونه استان سیستان و بلوچستان. تحقیقات جغرافیایی، 16(1)، 143-168. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/959261
اژدری‌فر، فاطمه، و احمدوند، مصطفی (1391). پیامدهای طرح تسهیل‌گران بر زنان روستایی شهرستان بویر احمد(مطالعه موردی: دهستان سپیدار). مطالعات زنان، 10(4)، 136-111. https://doi.org/10.22051/jwsps.2012.1435
اصفهانی، زهرا، میرکاظمی، رکسانا، براتی سده، فرید، روشن پژوه، محسن، وطن پرست، ابوالفضل، مؤدب، کمال الدین،شجاع الدین، محبوبه، قائمی مود، شیدرخ، و رفیعی، حسن (1398). ارزشیابی طرح ارتقاء برنامه پیشگیری اجتماع محور از اعتیاد به روش مرشدگری (سرتسهیلگری)، رفاه اجتماعی، 19(75)، 34-320. http://dorl.net/dor/20.1001.1.17358191.1398.19.75.2.9
افروزیان، احمد (1394). تدوین الگوی توانمند سازی اجتماع محور در راستای توسعه پایدار سکونتگاههای روستایی (مطالعه موردی شهرستان بهاباد، استان یزد). رساله دکتری رشته جغرافیا گرایش برنامه ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
بزی، خدارحم (1385). تحلیلی بر روند شهرنشینی و توسعه فیزیکی شهر زابل. فضای جغرافیایی، 1(2)، 28-5. https://jshsp.rasht.iau.ir/article_521946.html
بزی، خدارحم، کیانی، اکبر، و  صفرزائی، عبدالغنی (1396). ارزیابی راهبرد توانمندسازی حاشیه نشینان در بهسازی شهر زابل. جغرافیا و آمایش شهری-منطقه ای، 7(22)، 148-127. https://doi.org/10.22111/gaij.2017.3229
پاپلی یزدی، محمدحسین، و ابراهیمی، امیر (1386). نظریه های توسعه روستایی. تهران: انتشارات سمت. https://samt.ac.ir/fa/book/1015
پیران، پرویز (1389). توسعه محله ای مشارکت مبنا و مشارکت محور در ایران: مورد تهران، پروژه انباشت بوسیله از جا کندن اقتصادی از طریق بسیج اجتماعی و سپس پیش بری مردمی توسعه. سازمان نوسازی شهر تهران. https://mapshar.com/product
پور افکاری، نصر الله، و قنبری، عسگر (1391). سازوکار توانمندسازی نیروی انسانی در مدیریت سازمانهای ورزشی. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 4(3)، 38-26. https://jisds.srbiau.ac.ir/article_1864.html
تمام شماری مناطق هدف دفاتر تسهیلگری و توسعه محلی محلات: اسلام آباد، حسین آباد، هیرمند شمالی، معصوم آباد و رسالت، 1398.
زنگیشه‌ئی، سجاد، شیخی، حجت، و برونک، فرهاد (1400). تسهیلگری و شکوفایی طرفیت ها و دارایی‌های محلی(مطالعه موردی: محله جعفر آباد)، مطالعات مدیریت شهری. 13(45)، 26-12. https://ums.srbiau.ac.ir/article_18147.html  
شیخی، حجت، برونک، فرهاد، و زنگیشه یی، سجاد (1400). توسعه محلی و رویکرد تسهیلگری اجتماع محور (محله جعفرآباد). چشم انداز شهرهای آینده، 2(1)، 75-61. http://jvfc.ir/article-1-81-fa.html
عظیمی آملی، جلال و رکن الدین افتخاری، عبدالرضا (1393). حکمروایی روستایی (مدیریت توسعه پایدار). تهران: انتشارات سمت. https://samt.ac.ir/fa/book/845
عباس زاده، محمد، بوداقی، علی و اقدسی علمداری، فرانک (1390). توانمند سازی زنان سرپرست خانوار با تاکید بر راهکارهای بومی. همایش ملی توانمندسازی با رویکرد جهاد اقتصادی در کمیته امداد امام خمینی (ره)، 163-140. https://sid.ir/paper/814727/fa
فتایی، مهری، سیدی، فرانک، فتایی، پریسا، و کیانی هرچگانی، الهه (1393). تاثیر برنامه‌های توانمند سازی با رویکرد اجتماع محور بر افزایش سرمایه‌ی اجتماعی ساکنین شهر خرم آباد. مددکاری اجتماعی، 3(2)، 11-2. http://socialworkmag.ir/article-1-25-fa.html
قزل سوفلو، ملیحه، و انتظام، سید علی اکبر (1394). بررسی رویکرد توانمندسازی درساماندهی حاشیه شهر نمونه موردی:شهرک مهدی آباد مشهد. همایش ملی معماری و شهرسازی بومی ایران. https://civilica.com/doc/544811
کاظمیان، غلامرضا، قربانی زاده، وجه الله، و شفیعا، سعید (1391). دستیابی به توسعه پایدار از طریق ظرفیت اجتماعی ساکنین و فعالان اقتصادی محله غیر رسمی (مطالعه موردی: محله شمیران نو). مطالعات شهری، 1(4)، 12-3. https://urbstudies.uok.ac.ir/article_3661.html
کریمی، خدیجه، و تقی لو، علی اکبر (1399). مدیریت بحران اجتماع محور راهی به سوی توسعه پایدار. دانش پیگیری و مدیریت بحران، 10(1)، 60- 73. http://dorl.net/dor/20.1001.1.23225955.1399.10.1.5.1
کاظمی، موسی، و مالکی، مجتبی (1390). مقایسه نگرش خبرگان بومی و دست اندرکاران دولتی درباره رویکرد توانمندسازی اجتماع محور در توسعه محلی(مطالعه موردی بخش جلیل آباد، شهرستان ورامین). همایش ملی توانمندسازی با رویکرد جهاد اقتصادی در کمیته امداد امام خمینی (ره)، 342-326. https://sid.ir/paper/814735/fa
گزارش فرایند راه اندازی دفاتر تسهیلگری و توسعه محلی (1397). گزارش اول شرکت بین المللی نقش کلیک. https://udrc.ir/images/setadmeli/g50/shora1.pdf
معمار، ثریا (1394). توسعه پایدار محله ای. تهران: انتشارات جامعه شناسان. https://ketab.ir/book/2c375737-29a3-44df-89d8-a5451dd27edc
نوروزی، حسن، محمدی دوست، سلیمان، و یوسفی، مهران (1397). الزامات و ضرورت های تغییر نظام مدیریت شهری به حکمروایی خوب محلی و توانمندسازی اجتماع محور. مجموعه مطالعات هفتاد سال برنامه ریزی توسعه در ایران )جلد پنجم(، 856-842.
وطن دوست، حجت، و آرمند، محمدعلی (1397). رویکرد اجتماع محور در پیشگیری از اعتیاد نوجوانان و جوانان: نقش تسهیلگری مرکز سلامت روان محله. سلامت اجتماعی و اعتیاد، 5(18)، 75-104. http://publisher.dchq.ir/storage/2022-01-27/sava018.pdf
وطن پرست، ابوالفضل، اصفهانی، زهرا، و خزایلی پارسا، فاطمه (1398). رویکرد اجتماع محور: راهنمای مداخله های محله-ای ویژه تسهیلگران و فعالان برنامه‌های اجتماع محور. ناشر سازمان بهزیستی کشور، ویرایش دوم، تهران. https://www.behzisti.ir/d/2019/09/16/0/9703.pdf
یوسفی سادات، محرم (1393). راهنمای آمورش مدل توانمندسازی جوامع روستایی، تهران، پژوهشکده محیط زیست. https://www.arums.ac.ir/file/download/page/1500446992-javame-roostae.pdf
Angel, S., Sheppard, S. C. & Civco, D. L. (2015). The Dynamics of Global Urban Expansion. Washington, DC: World Bank, Transport, Urban Development Department. https://www.researchgate.net/publication/260317174
Cranley, L., Cummings, G., McGrath, J., Toth, F. & Estabrooks, C. (2017). Facilitation roles and characteristics associated with research use by healthcare professionals: a scoping review. BMJ Open. 1-18. https://dx.doi.org/10.1136/bmjopen-2016-014384
Fadhal, M., Lubis, Z., Ismail, R., Sitorus, H. & Tobing, R. L. (2021). Village Fund Management: Pattern of Community Participation for Village Development. International Journal of Multicultural and Multireligious Understanding, 8(3), 65-72. https://dx.doi.org/10.18415/ijmmu.v8i3.2377
Hogan, C. (2002). Understanding Facilitationtheory and principles. https://www.google.com/books/edition/Understanding_Facilitation/Ps8aUsgOmloC?hl=en&gbpv=0
Lee, E. & Krasny, M.E. (2021). The role of local people for collaborative management of Korean village groves. Sustainability Science, 16, 1017–1028. https://doi.org/10.1007/s11625-021-00919-w
Marpaung, F.T. & Damanik. J. B. (2021). The Effect of Community Participation on the Effectiveness of the Implementation of Road Development in Sibaganding Village, Garoga District. Jurnal Mantik, 4(4), 2505-2511. https://doi.org/10.35335/mantik.Vol4.2021.1200.pp2505-2511
Tirivanhu, P. (2020). A realist assessment of the facilitation process for improving social accountability by community based organizations, Development Southern Africa, 37(6), 953-970. https://doi.org/10.1080/0376835X.2020.1761295

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار