تحلیل درآمد در مناطق روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه ژئومورفولوژی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران (پژوهشگر پاره وقت پژوهشکده کردستان شناسی، دانشگاه کردستان)

2 استادیار گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه جیرفت، جیرفت، ایران

چکیده

اقتصاد روستایی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابعاد توسعه پایدار سکونتگاه‌های روستایی، وابسته به عوامل متعددی است. در میان عوامل موثر بر توسعه پایدار اقتصاد روستایی، شاخص درآمد از مولفه‌های کلیدی است که برخورداری از سطح قابل قبولی از آن، می‌تواند در تأمین رفاه و آسایش روستاییان موثر باشد. با توجه به چالش‌های متعدد جامعه روستایی ایران، بررسی و تحلیل وضعیت درآمد آن‌ها و همچنین شناسایی عوامل موثر بر سطح درآمد جامعه روستایی، می‌تواند بستر شناختی لازم را برای سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی در خصوص تقویت سطح درآمد و به تبع آن توسعه اقتصاد روستایی فراهم نماید. از این‌رو هدف این پژوهش کمی و کاربردی، بررسی و تحلیل فضایی سطح درآمد و شناسایی عوامل کلیدی مرتبط با آن در مناطق روستایی ایران است. داده های مورد نیاز از مرکز آمار ایران در سال 1400 اخذ شده و برای تجزیه و تحلیل آن‌ها، از نرم‌افزار‌های SPSS و Arc GIS استفاده شده است. نمایش فضایی سطح درآمد در استان‌های کشور نشان داد اکثر مناطق روستایی مرزی، در سطوح محروم و بسیار محروم واقع شده‌اند. نتایج همبستگی میان سطح درآمد و متغیرهای مستقل پژوهش نشان داد چهار متغیر برخورداری از زیرساخت‌های رفاهی، درصد باسوادی، درصد شاغلین بخش خدمات و شاغلان با 49 ساعت کار معمول و بیش‌تر، با سطح درآمد روستاییان ارتباط آماری معنی‌دار و مثبت داشته‌اند و سه متغیر درصد شاغلین بخش کشاورزی، درصد روستانشینی و فاصله از مرکز (پایتخت)، با متغیر وابسته پژوهش رابطه آماری معنی‌دار منفی داشته‌اند. نتایج رگرسیون چندگانه نشان داد دو متغیر برخورداری از زیرساخت های رفاهی و درصد شاغلین بخش خدمات، به‌ترتیب با ضرایب رگرسیونی 615/0 و 512/0، در مدل نهایی برازش شده (با تبیین 6/63 درصد از واریانس درآمد جامعه روستایی ایران) قرار گرفته‌اند و در تبیین واریانس درآمد، اثرگذار هستند.

کلیدواژه‌ها


امینی، عباس، و جمینی، داود (1393). تحلیلی بر ارزیابی جامعه روستایی از عملکرد نهاد دهیاری با استفاده از رویکرد مدل‌سازی معادلات ساختاری، تحقیقات جغرافیایی، 29(113)، 177-169. http://georesearch.ir/article-1-409-fa.html
انصاری سامانی، حبیب، و خیل کردی، ربابه (1398). نرخ بیکاری و نابرابری توزیع درآمد (مورد مطالعه: استان‌های ایران)، پژوهش‌های اقتصادی ایران، 24(81)، 186-157. https://doi.org/10.22054/ijer.2019.11689
بیرانوند، مرتضی؛ فیضی، مهدی، و ملک الساداتی، سعید (1399). تأثیر بیکاری، تورم و حداقل دستمزد بر نابرابری درآمد در مناطق روستایی استان‌های ایران، سیاست‌های راهبردی و کلان، 8(ویژه)، 45-30. https://dorl.net/dor/20.1001.1.23452544.1399.8.0.2.5
جمشیدی، علیرضا، جمینی، داود، قنبری، یوسف، طوسی، رمضان، و پسرکلو، موسی (1394). بررسی عوامل مؤثر بر توسعه کارآفرینی در تعاونی‌های تولید کشاورزی شهرستان مینودشت، آمایش جغرافیایی فضا، 6(15)، 225-211. https://gps.gu.ac.ir/article_10160.html
جمینی، داود، ایراندوست، کیومرث، و جمشیدی، علیرضا (1400) ب. تحلیل فضایی شاخص توسعه انسانی و شناسایی تعیین کننده‌های آن در ایران، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 11(43)، 31-16. https://doi.org/10.30495/jzpm.2021.4146
جمینی، داود، و جمشیدی، علیرضا (1400). مدل‌سازی عوامل مؤثر بر توسعة شاخص‌های کارآفرینی در مناطق روستایی ایران نمونة پژوهش: منطقة اورامانات، استان کرمانشاه، علمی برنامه‌ریزی فضایی، 11(42)، 94-73. https://doi.org/10.22108/sppl.2021.128388.1576
جمینی، داود، جمشیدی، علیرضا، و عبدالملکی، مهدی (1400) الف. شناسایی چالش‌های اسکان غیررسمی و ارائه راهکارهای عملیاتی ـ اجرایی برای بهبود آن در استان کردستان (مطالعه موردی: ناحیه منفصل شهری نایسر). پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 12(47)، 130-111. https://doi.org/10.30495/jupm.2021.27932.3875
حجی‌پور، محمد و کریمی‌پور، جواد (1399). واکاوی موانع پایداری تولید روستایی در بخش مرکزی شهرستان بشرویه، روستا و توسعه پایدار فضا، 1(4)، 105-87. https://doi.org/10.22077/vssd.2021.4267.1028
درویشی، باقر، و شهیکی‌تاش، محمدنبی (1392). سنجش نابرابری درآمدی در بین استان‌های ایران (رویکرد عینی و قیاسی از شاخص‌های ایستای ناپارامتریک)، مطالعات و سیاست‌های اقتصادی، 23(96)، 156-137.      https://doi.org/10.22096/esp.2013.26157
دژپسند، فرهاد؛ عرب‌مازار، عباس، و سیفی، شاپور (1395). بررسی تأثیر تحصیلات و تجربه بر درآمد افراد، اقتصاد الگوسازی، 7(25)، 101-75. https://dorl.net/dor/20.1001.1.24765775.1395.7.25.4.3
رضایی قهرودی، زهرا، گنجعلی، مجتبی، و افتخاری مهابادی، سمانه (1392). بررسی تأثیر هم‌زمان برخی عوامل بر وضعیت فقر و درآمد خانوار و وضع فعالیت اقتصادی سرپرستان خانوار، اقتصاد پولی، مالی، 20(6)، 189-171. https://doi.org/10.22067/pm.v20i6.36363
زروکی، شهریار، کریمی موغاری، زهرا و اعتمادی، سحر (1399). تحلیل عوامل مؤثر بر احتمال فقر خانوار در ایران با تأکید بر نوع فعالیت، مطالعات اقتصادیِ کاربردی ایران، 9(36)، 121-89. https://www.magiran.com/paper/2228266
سردارشهرکی، علی، امیرزاده، سمیرا، و اکبری، احمد (1398). عوامل مؤثر بر توزیع درآمد در مناطق روستایی ایران، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 8(28)، ص 44-31. http://serd.khu.ac.ir/article-1-3316-fa.html
سیفی‌پور، رؤیا، و رضایی، محمدقاسم (1390). بررسی عوامل مؤثر بر توزیع درآمد در اقتصاد ایران با تأکید بر مالیات‌ها، پژوهش‌نامه مالیات، 10(58)، 142-121. http://taxjournal.ir/article-1-100-fa.html
شورچه، محمود (1394). مکتب‌های جغرافیایی (از آغاز تاکنون)، تهران: انتشارات پرهام نقش.
صلاح‌منش، احمد، افقه، سید مرتضی، انواری، ابراهیم، و عراقی رستمی، زهره (1396). اثر آموزش بر درآمد و هزینه‌های بهداشتی خانوارهای ایرانی، اقتصاد مقداری (بررسی‌های اقتصادی سابق)، 14(1)، 95-67. https://doi.org/10.22055/jqe.2017.17291.1353
علی‌اکبری صبا، روشنک، زاهدیان، علی‌رضا، دانش‌پرور، نیما، و باقری، فریده (1395). تعیین توزیع خانوارهای آسیب‌پذیر جامعه در مناطق جغرافیایی کشور، پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 24(80)، 56-33. http://qjerp.ir/article-1-1766-fa.html
قادرمرزی، حامد، جمشیدی، علیرضا، جمینی، داود، و نظری سرمازه، حمید (1394). شناسایی موانع توسعه کارآفرینیِ زنان روستایی (مطالعه موردی: دهستان شلیل- شهرستان اردل). برنامه ریزی منطقه‌ای، 5(17)، 103-118. https://jzpm.marvdasht.iau.ir/article_723.html
گریوانی، فاطمه، جهانگرد، حلیمه، و شاهنوشی، ناصر (1394). بررسی عوامل مؤثر بر درآمد شاغلان روستایی در ایران، روستا و توسعه، 18(1)، 19-1. https://doi.org/10.30490/rvt.2018.59418
لشکری‌زاده، مریم، نقدی، یزدان، و کاغذیان، سهیلا (1399). تأثیر سرمایه اجتماعی بر نابرابری درآمدی در استان‌های ایران، مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 12(2)، 186-177. https://jisds.srbiau.ac.ir/article_16089.html
مردانی، یاسر و کرمی، آیت‌اله (1392). بررسی نابرابری درآمدی در مناطق روستایی ایران، تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 5(1)، 63-47. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20086407.1392.5.17.3.8
مهدویان، سید محمدرضا، و اسفندیاری، مرضیه (1397). بررسی وضعیت توزیع درآمد در مناطق روستایی ایران، راهبرد توسعه، 14(53)، 100-79. http://rahbord-mag.ir/Article/13970714164775
نظم فر، حسین، محمدی، فاطمه، زاهدی کلاکی، ابراهیم، و عشقی، علی (1395). تحلیل فضایی و سطح‌بندی شهرستان‌های استان گلستان بر اساس شاخص‌های اشتغال، جغرافیا و مطالعات محیطی، 17(1)، 20-7. https://ges.iaun.iau.ir/article_598504.html
نوبهار، الهام، و قربانی، فهمیده (1400). بررسی رابطه علّیت فضایی بین مهاجرت، نابرابری درآمد و فقر در شهرستان‌های ایران، پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 11(43)، 102-83. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22285954.1400.11.43.5.7
Bayan, S. and Idris (2021). Analysis of Factors Affecting Fisherman Income in West Sumatera Province, Advances in Economics, Business and Management Research, (192), 85-92. https://doi.org/10.2991/aebmr.k.211117.039
Harishankar, K., Ashok, K.R., Saravanakumar, V., Shalander, K., Duraisamy, M.R and Maragatham, N. (2022). Determinants of Income Diversification among Dairy Farm Households in Tamil Nadu, Asian Journal of Agricultural Extension, Economics and Sociology, 40(6): 109-115. http://oar.icrisat.org/id/eprint/12086
Idrees, M.A., Khan, A., Bibi, M and Shariq, S. (2022). The Factors Affecting the Lower Income Class Of Sindh, Pakistan, Webology, 19(2): 5858-5870. https://www.webology.org/abstract.php?id=2076
Jamini, D., and Dehghani, A. (2022). Evaluation and Analysis of Resilience of Rural Tourism and Identification of Key Drivers Affecting It in The Face of The Covid-19 Pandemic (Case Study: Owramanat region in Kermanshah Province). Journal of Research and Rural Planning, (Articles in Press). https://doi.org/10.22067/jrrp.v11i4.2208.1056
Juliawati, T.A., Soetriono and Aji, J.M.M (2021), The Implementation of Farmer Partnership and the Factors Affecting Potato Farmers' Income in Ijen District, Bondowoso, Advances in Economics, Business and Management Research, (199), 60-69. https://doi.org/10.2991/aebmr.k.211214.009
Lorinc, B and Kaposzta, J (2022), ANALYSIS OF REGIONAL INCOME INEQUALITIES IN HUNGARY BETWEEN 2010 AND 2019, 21st International Scientific Conference Engineering for Rural Development, 313-318. https://ideas.repec.org/p/auo/moftwp/9.html
Misdawita, M and Utami, B.C (2022), Analysis of Factors Affecting the Income of Working Women, International Journal of Management and Business Applied, 1(2): 124-130. https://doi.org/10.54099/ijmba.v1i2.321
Rahim, A., Hastuti, D. R. D., Bado, B., and Astuty, S. (2022). Are social conditions important to increase household income? The case of coastal fishers in Makassar City, Indonesia. Journal of Socioeconomics and Development, 5(2), 179-189. http://eprints.unm.ac.id/29935/
Rehman, S and Rashidi, M.Z (2017), the relationship between education and income inequality (the case of Pakistan), International Journal of Accounting and Economics Studies, 5 (1): 55-62. https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4057992
Riahi, V. and Jamini, D. (2018). A study on the villagers’ semantic understanding of functional challenges in rural settlements (Case study: Centeral District of Ravansar County). Journal of Research and Rural Planning, 7(2), 1-23. https://doi.org/10.22067/jrrp.v5i4.62869
Shi, L.; Zhu, C.; Tang, D and Boamah, V. (2022). The Impact of FDI on China’s Urban–Rural Income Gap. Sustainability, (14), 1-17. https://doi.org/10.3390/su142013047
Sitthiyot, T and Holasut, K. (2016). On Income Inequality and Population Size, Thammasat Review of Economic and Social Policy, 2(2): 24-48. https://doi.org/10.48550/arXiv.2201.00161
Yormawi, I. (2017). Analysis of Social Economic Factors Affecting Cocoa Farmer Income in Pasapa Village, Budong-Budong Sub-District, Central Mamuju District, West Sulawesi Province, LA GEOGRAFIA, 16(1): 6-19.
Zarifjanovna, S.M and Khamza ugli, Y.Y. (2022). The Role Of Improving Household Income And Living Standards In Economic Growth Of A Country, Ilmiy Tadqiqot Va Innovatsiya, 1(2), 126–132. http://ilmiytadqiqot.uz/index.php/iti/article/view/54