شناخت و تحلیل توانمندسازی سکونتگاه های روستایی با تأکید بر توسعه پایدار (مورد مطالعه: دهستان کلاشی شهرستان جوانرود)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری،گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

سکونتگاه­های روستایی همواره با چالش­های مختلفی مواجه بوده و از مهمترین رویکردهای برون رفت از این چالش­ها، توانمندسازی با رویکرد توسعه پایدار است؛ چرا که بی­توجهی به ارتقای ظرفیت­ها و توانمندسازی، ناپایداری روستاها را تشدید می­نماید. هدف مطالعه، شناخت و تحلیل توانمندسازی سکونتگاه­های روستایی با تاکید بر توسعه پایدار در دهستان کلاشی شهرستان جوانرود و سپس ارائه راهبرد در این زمینه است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر گردآوری داده­های پیمایشی است. محدوده مطالعاتی تحقیق شامل روستاهای دهستان کلاشی بوده که از روش نمونه‌گیری هدفمند ابتدا روستاهای بالای 20 خانوار به جهت دارا بودن آستانه جمعیتی در دریافت خدمات انتخاب گردید و سپس با توجه به فاصله از مرکز شهرستان، از شش روستا 41 نفر برای نمونه انتخاب شده است. تحلیل با روش­های SWOT ،SOAR و QSPM انجام شده است. نتیجه نشان داد که مشارکت روستایی در بروز هر گونه مخاطره محیطی به عنوان مهمترین قوت؛ راکد ماندن فعالیت­های کشاورزی و بهره برداری نامناسب از آب و زمین کشاورزی به عنوان مهمترین ضعف؛ تجاری­سازی کشت صمغ ون در اشتغال زایی به‌عنوان مهمترین فرصت و بروز بحران‌های زیست‌محیطی (خشک‌سالی و غیره) به عنوان مهمترین تهدید در راستای توانمندسازی سکونتگاه های روستایی است. همچنین از مهمترین راهبردهای توانمندسازی سکونتگاه­های روستایی مورد مطالعه را می­توان ایجاد زمینه­های لازم برای مشارکت روستاییان در تجاری­سازی و توسعه صمغ و حمایت از مشارکت مردم در توسعه فعالیت­های تبدیلی گیاه صمغ ون نام برد.

کلیدواژه‌ها


اکبرپور، محمد (1395). نقش و عملکرد توانمندسازی روستاییان در کارآفرینی مناطق روستایی (مطالعة موردی: بخش مرکزی شهرستان هشترود). جغرافیا و پایداری محیط،6(1): 51-66.
ایزدی، علی، و قنبری، سیروس. (1400). کارآفرینی کشاورزی و توسعه مناطق روستایی (مورد مطالعه: دهستان رشتخوار). روستا و توسعه پایدار فضا، 2(1)، 19-38. doi:10.22077/VSSD.2021.4382.1029
بیرانوند زاده، مریم، سبحانی، نوبخت، فلاحی خوشجی، مصطفی، و علی زاده، سیددانا (1397). تحلیل سطوح پایداری توسعه روستایی در استان کرمانشاه. علوم جغرافیایی (جغرافیای کاربردی)، 14(29)، 81-69.
پورطاهری، مهدی، محمدی، ناهیده، و رکن الدین افتخاری، عبدالرضا (1393). ارزیابی و سنجش محرومیت در سطح مناطق روستایی، مورد بخش مرکزی شهرستان جوانرود. اقتصاد فضا و توسعه روستایی،3(3): 40-17.
تاراسی، زهرا، کریم زاده، حسین، و آقایاری هیر، محسن (1398). بررسی عوامل و محرک‌های مؤثر بر توانمندسازی زنان روستایی (مورد مطالعه: شهرستان زنجان)، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 19(54)، 237-257. Doi:10.29252/jgs.19.54.237
حجی پور، محمد، و کریمی پور، جواد (1399). واکاوی موانع پایداری تولید روستایی در بخش مرکزی شهرستان بشرویه. روستا و توسعه پایدار فضا، 1(4)، 105-87. doi:10.22077/VSSD.2021.4267.1028
حیدری ساربان، وکیل (1391). توانمندسازی گامی اساسی در جهت نیل به توسعه روستایی، تحقیقات جغرافیایی، 27(3)، 169-188.
روحانی، علی، انبارلو، مسعود، و یوسفی طالقانی، علی (1396). جایگاه توانمندسازی روستایی در توسعه اجتماعی سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی: دهستان درام شهرستان طارم). مهندسی جغرافیایی سرزمین، 1(2)، 107-120.
شاهد، سیدحسین، و فتحی نیا، ابراهیم. (1395). بررسی تسهیل کننده‌های توانمندسازی روستاییان در فرآیند کارآفرینی با رویکرد توسعه پایدار. کنفرانس بین المللی مدیریت و کارآفرینی با تاکید بر شرایط اقتصاد مقاومتی.
شفیعی ثابت، ناصر، انبارلو، مسعود، و یوسفی طالقانی، علی (1397). واکاوی تسهیل کننده‌های مشارکت روستاییان در توسعه سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی: دهستان‌های چورزق و درام شهرستان طارم). مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 13(3)، 729-744.
شفیعی ثابت، ناصر، حسینی حاصل، صدیقه، و رهبری، مهناز (1398). سنجش مدیریت روستایی، توانمندسازی ذینفعان محلی و تحولات کالبدی سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی: استان سمنان). مسکن و محیط روستا، 38(165): 113-128. DOI: 10.22034/38.165.113
شفیعی ثابت، ناصر، و میرواحدی، نگین سادات (1399). پیامدهای رویکرد برنامه‌ریزی متخصص محور در توانمندسازی و توسعه پایدار روستایی (موردمطالعه: شهرستان‌های پاکدشت و ری). پژوهش‌های دانش زمین، 11(2)، 126-110. doi: 10.52547/esrj.11.2.110
عزیزی، سعید، مهدوی حاجیلویی، مسعود، و قربانی نژاد، ریباز (1400). تحلیل و رتبه بندی شاخص‌های مؤثر بر توانمندسازی روستاییان مورد: بخش چندار شهرستان ساوجبلاغ. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 10(38)، 1-16. Doi:20.1001.1.23222131.1400.10.38.1.5
قربانی، مهدی، هادربادی، غلام‌رضا، ابراهیمی آذرخران، فریبا، و خاور، عادله (1395). ارزیابی سرمایه اجتماعی شبکه ذی‌نفعان محلی درراستای توانمندسازی جوامع روستایی (مورد مطالعه: روستای بزیجان، شهرستان محلات، استان مرکزی). پژوهش‌های روستائی، 7(2)، 406-421. Doi:20.1001.1.20087373.1395.7.2.10.3
گنجی پور، محمود، شاطریان، محسن، و طالشی، مصطفی (1400). نقش دولت در توانمندسازی جوامع روستایی (مورد مطالعه: ناحیه کاشان در ایران مرکزی). کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی، 9(2)، 203-223. Doi:20.1001.1.2345332.1400.9.2.9.3
محمدی، ناهید، رحمانی، بیژن، و شفیعی ثابت، ناصر (1401). توانمندسازی روستاییان در شکل گیری سازمان‌های غیردولتی در جهت تحولات فضایی سکونتگاه‌های روستایی مورد: شهرستان جوانرود. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 11(40)، 151-272. Doi:20.1001.1.23222131.1401.11.40.12.7
مرادزاده، عبدالباسط، قاسمی، محمد، و سالارزهی، حبیب الله (1398). توانمندسازی اجتماع محور با رویکرد ظرفیت‌سازی در مناطق روستاییِ سیستان و بلوچستان: یک مدل داده بنیاد. توسعه محلی (روستائی-شهری)،11(2)،313-338. Doi:10.22059/JRD.2000.76740
وطن خواه نوغانی، آتنا، قاسمی، مریم، و جوان، جعفر (1395). شناسایی و اولویت بندی راهبردهای توانمندسازی زنان در روستاهای مهاجرفرست بر اساس ماتریس SWOT و QSPM (مطالعه موردی: شهرستان مشهد). مطالعات اجتماعی-روانشناختی زنان، 14(3)، 30-50. Doi:10.22051/JWSPS.2016.2558
Akhter, J. & Cheng, K. (2020). Sustainable empowerment initiatives among rural women through microcredit borrowings in Bangladesh. Sustainability, 12(6), 1-18. https://doi.org/10.3390/su12062275
Benedek, J., Sebestyén, T. T. & Bartók, B. (2018). Evaluation of renewable energy sources in peripheral areas and renewable energy-based rural development. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 90(2), 516-535.‌ https://doi.org/10.1016/j.rser.2018.03.020
Henderson, F., Steiner, A., Farmer, J. & Whittam, G. (2020). Challenges of community engagement in a rural area: The impact of flood protection and policy. Rural Studies, 73(3), 225-233.‌ https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2019.11.004
Hill, P., Ali, A. D., Narine, L. K., Spielmaker, D. & Schmutz, A. (2021). Evaluating Utah's Rural Online Initiative: Empowering Rural Communities Through Remote Work. The Journal of Extension, 58(5),1-7. https://doi.org/10.34068/joe.58.05.21
Jaka, H. & Shava, E. (2018). Resilient rural women’s livelihoods for poverty alleviation and economic empowerment in semi-arid regions of Zimbabwe. Jàmbá. Disaster Risk Studies, 10(1). 1-11.‌ https://doi.org/10.4102/jamba.v10i1.524
Khalid, S., Ahmad, M. S., Ramayah, T., Hwang, J. & Kim, I. (2019). Community empowerment and sustainable tourism development: The mediating role of community support for tourism. Sustainability, 11(22), 6248.‌ https://doi.org/10.3390/su11226248
Khurshid, A. & Leyava, E. (2019). Arranged Empowerment versus Empowering Arrangements: Narratives of Muslim Women Teachers from Pakistani Rural Communities. Teachers College Record, 121(13), 1-20.‌ https://doi.org/10.1177/016146811912101308
Lara, C. S., Crispín, A. F. & Téllez, M. C. L. (2018). Participatory rural appraisal as an educational tool to empower sustainable community processes. cleaner production, 172(3), 4254-4262.‌ https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.08.072
Markantoni, M., Steiner, A. A. & Meador, J. E. (2019). Can community interventions change resilience? Fostering perceptions of individual and community resilience in rural places. Community Development, 50(2), 238-255.‌ https://doi.org/10.1080/15575330.2018.1563555
Naveed, M. A. & Suhaib, A. (2019). Empowering women with information: An investigation of rural desert women’s information behaviour in Pakistan. Information Development, 35(4), 601-611.‌ 10.1177/0266666918777880
Nomnga, V. J. (2021). Empowering Rural Women in the Hospitality Industry through Small, Medium and Micro Enterprises. International Journal of Innovation, Creativity and Change, 15(8),1-15.
Oriakhogba, D. O. (2020). Empowering rural women crafters in KwaZulu-Natal: The dynamics of intellectual property, traditional cultural expressions, innovation and social entrepreneurship. South African Law Journal, 137(1),145-172.‌ https://hdl.handle.net/10520/EJC-1c03c2b033
Parks, L., Srinivasan, R. & Aragon, D. C. (2021). Digital empowerment for whom? An analysis of ‘Network sovereignty’in low-income, rural communities in Mexico and Tanzania. Information, Communication & Society, 4(5), 1-22.‌ 10.1080/1369118X.2021.1928264
Pretorius R. & Nicolau M. (2020). Empowering Communities to Drive Sustainable Development: Reflections on Experiences from Rural South Africa. In: Leal Filho W., Tortato U., Frankenberger F. (Eds) Universities and Sustainable Communities: Meeting the Goals of the Agenda 2030. World Sustainability Series. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-30306-8_32
Sewell, S. J., Desai, S. A., Mutsaa, E. & Lottering, R. T. (2019). A comparative study of community perceptions regarding the role of roads as a poverty alleviation strategy in rural areas. Rural studies, 71(4), 73-84.‌ https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2019.09.001
Sharaunga, S. & Mudhara, M. (2016). Dimensions of Empowerment Influencing Women in KwaZulu-Natal to diversify away from agricultural-based livelihoods. Agrekon, 55(1-2), 103-132. https://doi.org/10.1080/03031853.2016.1159586
Srirejeki, K. (2018). Empowering the role of village owned enterprises (BUMDes) for rural development: case of Indonesia. Akuntansi, Manajemen dan Ekonomi, 20(1), 5-10.‌ https://doi.org/10.32424/1.jame.2018.20.1.1018
Steiner, A. A. & Farmer, J. (2018). Engage, participate, and empower: Modelling power transfer in disadvantaged rural communities. Environment and Planning C: Politics and Space, 36(1), 118-138.‌ https://doi.org/10.1177/2399654417701730
Surya, B. (2021). Rural agribusiness-based agropolitan area development and environmental management sustainability: Regional economic growth perspectives. International Journal of Energy Economics and Policy, 11(1), 142-157. http://orcid.org/0000-0003-0561-8312
Tantoh, H. B. & McKay, T. J. (2020). Rural self-empowerment: The case of small water supply management in Northwest, Cameroon. GeoJournal, 85(1), 159-171.‌ https://doi.org/10.1007/s10708-018-9952-6
Vasstrøm M. & Normann R. (2019). The role of local government in rural communities: culture-based development strategies, Journal Local Government Studies, 45(6), 1-10. https://doi.org/10.1080/03003930.2019.1590200
Ye, L. & Yang, H. (2020). From digital divide to social inclusion: A tale of mobile platform empowerment in rural areas. Sustainability, 12(6): 2424.‌ https://doi.org/10.3390/su12062424
Yu, H. & Cui, L. (2019). China's e-commerce: empowering rural women?. The China Quarterly, 238(4), 418-437.‌ https://doi.org/10.1017/S0305741018001819
Yudarwati, G. A. & Gregory, A. (2022). Improving government communication and empowering rural communities: Combining public relations and development communication approaches. Public Relations Review, 48(3), 1-17. https://doi.org/10.1016/j.pubrev.2022.102200