اولویت بندی عوامل موثر بر تاب آوری اقتصادی خانوارهای روستایی در برابر خشکسالی (مورد مطالعه: بخش دستگردان شهرستان طبس)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه پیام نور، فردوس، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور، بیرجند، ایران

چکیده

خشکسالی به لحاظ اینکه محدوده وسیعی از سرزمین را در برمی‌گیرد، پیچیده‌تر از دیگر بلایای طبیعی است و به همین علت جمعیت بیشتری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مطالعه حاضر با هدف اولویت بندی عوامل موثر بر افزایش تاب آوری اقتصادی خانوارهای روستایی بخش دستگردان شهرستان طبس در برابر خشکسالی انجام شده است. پژوهش حاضر از نظر ماهیت از نوع کمی و از لحاظ هدف، کاربردی است. جامعه آماری شامل تمامی روستائیان بالای 18 سال بخش دستگردان شهرستان طبس بوده است. با توجه به در دسترس نبودن اطلاعات دقیق در خصوص تعداد افراد این جامعه آماری، با استفاده از فرمول کوکران و آخرین عدد جدول مورگان تعداد 384 نفر به عنوان حجم نمونه آماری مورد مطالعه قرار گرفت. شیوه نمونه گیری در این پژوهش به‌صورت طبقه­ای بوده است. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته در قالب طیف لیکرت اقدام شده است. نتایج نشان داد که از نظر روستاییان بیشتر عوامل تأثیرگذار در تاب آوری آنها در برابر مخاطره خشکسالی و افزایش قدرت سازگاری آنها با شرایط خشکسالی، تقویت مشارکت محلی روستاییان بوده، دوم توجه به دانش بومی، سوم توسعه بیمه محصولات و چهارم توسعه بذور و گونه­های مقاوم قرار دارد که براساس نتایج پژوهش دارای کوتاه ترین فاصله از ایده آل مثبت و دورترین فاصله از ایده آل منفی هستند.

کلیدواژه‌ها


باباخانی، فرهاد، یزدانی نسب، محمد، و نوری، مهدی (1392). بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت نیروهای داوطلب مردمی در زمان بحران. مدیریت بحران، 4، 5-13. https://www.joem.ir/article_5599.html
پورطاهری، مهدی، سجاسی قیداری، حمداله، و صادقلو، طاهره (1390). ارزیابی تطبیقی روش‌های رتبه بندی تکنیک مخاطرات محیطی در مناطق روستایی (مطالعه موردی: استان زنجان). پژوهش‌های روستایی. 2(3). 31-54. https://jrur.ut.ac.ir/article_23686.html
پیرمرادیان، نادر، شمس نیا، سیدامیر، و بوستانی، فردین (1387). ارزیابی دوره بازگشت خشکسالی با استفاده از شاخص استاندارد شده بارش در استان فارس. دانش نوین کشاورزی، 4(13)، 7- 21. https://www.sid.ir/paper/166687/fa
حسنوند، افسانه، حاجی نژاد، علی، و یاسوری، مجید (1398). بررسی عوامل مؤثر بر تاب آوری اقتصادی سکونتگاه‌های روستایی بعد از رخداد زلزله (موردمطالعه: دهستان سیلاخور شهرستان دورود). جغرافیا و مخاطرات محیطی، 8(4)، 51-66. https://doi.org/10.22067/geo.v0i0.80345
شرفی، لیدا، و زرافشانی، کیومرث (1389). سنجش آسیب پذیری اقتصادی و اجتماعی کشاورزان در برابر خشکسالی، مطالعه موردی: گندمکاران شهرستان‌های کرمانشاه، صحنه و روانسر. پژوهش‌های روستایی، 1(4). 129 – 154. https://jrur.ut.ac.ir/article_22689.html
عنابستانی علی اکبر، جوانشیری مهدی، محمودی حمیده، و دربان آستانه، محمدرضا (1397). تحلیل فضایی سطح تاب‌آوری سکونتگاه‌های روستایی در برابر مخاطرات محیطی (مورد مطالعه: بخش مرکزی شهرستان فاروج). تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. ۵ (۱). ۱۷-۳۸. Doi: 10.29252/jsaeh.5.1.17
کاظمی، داوود، و عندلیب، علی (1396). ارزیابی مؤلفه‌های مؤثر تاب آوری اجتماعی سکونتگاه‌های روستایی در شرایط بحرانی. مسکن و محیط روستا، 36(158)، 131-145. http://jhre.ir/article-1-1199-fa.html
نوروزی، اصغر (1398). سنجش میزان تاب‌آوری سکونتگاه‌های روستایی در برابر مخاطرات محیطی (مطالعه موردی: بخش بلداجی). برنامه ریزی توسعه کالبدی، 6(3)، 73-88.  https://doi.org/10.30473/psp.2019.6390
ولائی، محمد، عبدالهی، عبداله، اسکندرزاده، آیناز، حسین زاده، اکبر، و ضربی، هادی (1399). تحلیل نقش مدیریت روستایی در افزایش تاب‌آوری روستاییان در برابر خشکسالی (مطالعه موردی: شهرستان میاندوآب). مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 15(3)، 857 -872.  Dor: 20.1001.1.25385968.1399.15.3.12.2
Badri, S. A., Ramezanzadeh Lasboei, M., Asgary, A., Ghadiri Masom, M., & Salmani, M. (2013). The role of local management in improving resilience to natural disasters with emphasis on floods. Emergency Management, 2(1), 39-50. Dor: 20.1001.1.23453915.1392.2.1.4.8
Chatterjee, P., Vijay, M., and Athawale, S., (2009). Selection of materials using compromise ranking and outranking methods. Materials and Design, 30(10), 4043- 4053. https://doi.org/10.1016/j.matdes.2009.05.016
Chen, L. Y., and Wang, T. C., (2009). Optimizing partners’ choice in IS/IT outsourcing projects: the strategic decision of fuzzy VIKOR. International Journal of Production Economics, 120(1), 233-242. https://doi.org/10.1016/j.ijpe.2008.07.022
Cutter, S. L., Barnes, L., Berry, M., Burton, C., Evans, E., Tate, E., Webb, J. (2008). A place-based model for understanding community resilience to natural disasters. Global Environmental Change, 18(4), 598-606. https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2008.07.013
Kusumastuti, R.D., Husodo, Z.A., Suardi, L. & Danarsari, D.N. (2014). Developing a resilience index towards natural disasters in Indonesia. International journal of disaster risk reduction, 10, 327-340. DOI:10.1016/j.ijdrr.2014.10.007
Mitchell, T. & Harris, K. (2012). Resilience:a risk management approach, backgroundnote, Overseas Development Institute(ODI). https://www.preventionweb.net/files/globalplatform/entry_bg_paper~7552.pdf
Nasrullah,  K., Ainuddin, S. and Kakar, K. (2015) Status of Community Resilience in Disaster Prone Districts of Baluchistan, Pakistan. Open Journal of Earthquake Research, 4, 126-135. doi: 10.4236/ojer.2015.44012.
Opricovic S. and Tzeng, G. H. (2007). Extended VIKOR method in comparison with outranking methods. European Journal of Operational Research, 178(2), 514-529. https://doi.org/10.1016/j.ejor.2006.01.020
Sadeka, S., Reza, M, and Mohamad, M. S. (2013). Livelihood Vulnerability due to Disaster: Strategies for Building Disaster Resilient Livelihood, Conference: 2nd International Conference on Agricultural, Environment and Biological Sciences (ICAEBS'2013), At Pattaya, Thailand. P 128-133.
Rao, R. V. (2008). A decision making methodology for material selection using an improved compromise ranking method. Materials and Design, 29(10), 1949-1954. https://doi.org/10.1016/j.matdes.2008.04.019
Sanayei, A., Mousavi, F., and Yazdankhah, A. (2010). Group decision making process for supplier selection with VIKOR under fuzzy environment. Journal of Expert Systems with Applications, 37(1), 24-30. https://doi.org/10.1016/j.eswa.2009.04.063
Tanner, T., Lewis, D., Wrathall, D., Cradock-Henry, N., Huq, S., Lawless,C. Nawrotzki, R. Bronen, R Prasad, V. Rahman,M. Alaniz, R. King, K.McNamara, K. …(2020) Livelihood resilience: Preparing for sustainable transformations in the face of climate change. Nature Climate Change, 1, 23-26. DOI:10.1038/NCLIMATE2431
Zhou, H., Jing’ai W., Jinhong W., and Huicong J. (2009). Resilience to natural hazards: A geographic perspective. Nat Hazards, 53, 21-41. https://doi.org/10.1007/s11069-009-9407-y