شناسایی پیشران‌های کلیدی موثر بر توسعه پایدار منظومه روستایی شهربابک با رویکرد آینده پژوهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارگروه شهرسازی، واحد حاج قاسم سلیمانی ،دانشگاه آزاد اسلامی ،کرمان ، ایران

2 گروه گردشگری و هتلداری، مجتمع آموزش عالی بم، بم، ایران

چکیده

این پژوهش، با رویکرد آینده پژوهی، به شناسایی مهمترین عوامل مؤثر بر وضعیت آینده توسعه پایدار منظومه روستایی شهربابک و بررسی میزان و چگونگی تاثیرگذاری این عوامل بر یکدیگر می پردازد. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش ترکیبی از روش های اسنادی – پیمایشی و از نظر ماهیت، بر اساس روش های جدید علم آینده پژوهی ، تحلیلی و اکتشافی است که با به کارگیری ترکیبی از مدل های کمی و کیفی انجام گرفته است. با توجه به ماهیت پژوهش، از روش تحلیل ساختاری میک مک و تکنیک دلفی بهره گرفته شده است. در این راستا پس از برگزاری جلسات اولیه بحث با بیست نفر از کارشناسان و خبرگان در حیطه برنامه ریزی روستایی و منطقه ای شهرستان شهربابک، به عنوان جامعه آماری پژوهش، پنجاه متغیر اولیه در قالب شش بعد کلی شناسایی گردید. در ادامه، عوامل اولیه در چارچوب ماتریس اثرات متقاطع در نرم افزار آینده نگار میک مک تعریف شد. آنچه از وضعیت صفحه پراکندگی عوامل می توان دریافت الگوی پراکندگی متغیرهای مؤثر حاکی از ناپایداری سیستم است. با توجه به امتیاز بالای تاثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم، 15 عامل کلیدی در توسعه پایدار منظومه شهربابک تاثیرگذارند. فاکتورهای کلیدی مهم در بعد کالبدی؛ فاصله روستا از شهر اصلی، ایجاد زیرساخت ها، توسعه شبکه حمل و نقل ناحیه ای، در بعد مدیریتی؛ افزایش افزایش اعتماد، برنامه باوری و برنامه محوری منظومه ،مسئولیت پذیری، در بعد اقتصادی؛ وضعیت امنیت و ثبات شغلی روستاییان، توسعه گردشگری در منظومه، عوامل تاثیرگذار بر آینده توسعه پایدار منظومه شهربابک هستند.

کلیدواژه‌ها


امامی،سیده فاطمه، دربان آستانه، علیرضا (1400)، شناسایی پیشران های مؤثر بر توسعه کالبدی روستایی استان گیلان با رویکرد آینده پژوهی، فصلنامه مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، سال دوم، شماره اول، صص: 144-115.
پورمحمدی، محمدرضا، حسین زاده دلیر ،کریم، قربانی، رسول و زالی نادر،( 1389) ،مهندسی مجدد فرایند برنامه ریزی با تاکید بر کاربرد آینده نگاری، نشریه جغرافیا و توسعه، دوره 8 ،شماره پیاپی 21 ،صص 58-37.
جهان الدینی،عباس، سلیمانی، حسین (1401). تبیین الگوی مدیریت راهبردی در توسعه پایدار روستایی )مطالعه موردی:بخش مرکزی شهرستان سیریک(، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی ،سال یازدهم، شماره چهل و یک ، صص 68-55.
خالقی، عقیل، مجنونی توتاخانه، علی(1400)، آینده پژوهی توسعه روستایی(مطالعه موردی: شهرستان ورزقان)، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال11، شماره 42،مرودشت: صص 153-137.
راست قلم مهدی، صیدایی، سیداسکندر، نوری، سیدهدایت الله( 1395 )،تعیین پیشران های کلیدی رهیافت روستای خلاق با استفاده از نرم افزار میک مک، مجله پژوهش های روستائی دانشگاه تهران، دوره 7 ،شماره 2 ،صفحه 329-316.
زالی، نادر(1388).  آینده نگاری توسعه منطقه ای با رویکرد سناریو مبنا)نمونه موردی: استان آذربایجان شرقی(، رساله دکتری دانشگاه تبریز.
سپهوند، فاطمه، نادری مهدیی، کریم (1400)، راهکارهای توسعه مناطق روستایی در شهرستان نهاوند با تأکید بر متنوع سازی اقتصاد، فصلنامه روستا و توسعه، سال24، شماره 94، صص 32-1.
سعیدی، عباس(1382).  روابط شهر و روستا و پیوندهای روستای-  شهری؛ یک بررسی ادراکی، فصلنامه جغرافیا، نشریه علمی و پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، شماره1.
سعیدی، عباس (1392). "پیوستگی توسعة روستایی- شهری در قالب منظومه های روستایی" ، فصلنامة برنامه ریزی کالبدی - فضایی ، سال دوم، شماره4 ، صص 11-20.
سعیدی، عباس، جوانبخت قهفرخی، زهره، عزیزپور، فرهاد، توکلی، جمبله، نقش پیوندهای روستایی -شهری در شکل پذیری شبکه محلی در نواحی مرز ی؛ مطالعه موردی ناحیه گمیشان، استان گلستان، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، دوره ۳۴ ، شماره ۱، زمستان. صص 38-29.
سعیدی، عباس ( 1390 )، پویش ساختاری – کارکردی رویکردی نظاموار در مطالعات مکانی – فضایی، فصلنامه علمی - پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، دوره جدید، سال نهم، شماره 29 ، تابستان.
علی اکبری, اسماعیل, مرصوصی, نفیسه, جلال آبادی, لیلا. (1399). تدوین سناریوهای مؤثر بر آینده گردشگری پایدار شهرکرمان با رویکرد آینده‌پژوهی . مجله مطالعات مدیریت گردشگری.15(50), 35-60
علی نژاد، زهرا، نجفی، سیدمحمد باقر، فتح اللهی، جمال و زالی، نادر (1400)، شناسایی پیشران های تحقق کشاورزی دانش بنیان با تأکید بر توسعه فناوری (مطالعه موردی استان کرمانشاه)، دو فصلنامه علمی آینده پژوهی ایران، مقاله پژوهشی، دوره 6 ،شماره 2 ،پاییز و زمستان صص 303-273.
فرید، یدالله (1388) . جغرافیا و شهر شناسی، انتشارات دانشگاه تبریز، چاپ هفتم.
لینچ، کنت (1386). روابط متقابت شهر و روستا در کشورهای درحال توسعه،ترجمه محمدرضا رضوانی و داود شیخی، نشر پیام.
معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم کشور(1393)، بسته توسعه روستایی، ریاست جمهوری.
ADZINBA K.G., (2012), The evolution of interna-tional legal activity and conceptual apparatus in the field of sustainable development, in: Administrative and municipal law, 8, p. 75-79.
Antic. M. Santic,D. Kasanin-Grubin,M.Malic, A.(2017). Sustainable rural development in Serbia - Relationship between population dynamicss and environment, Journal of Environmental Protection and Ecology 18(1):323-331.
Ashley,C,(2002). Rethinking Rural Development. Briefing Paper. Overseas Development Institute, London.
Aspinwall, L. G. (2005). The Psychology of Future-Oriented Thinking: From Achievement to Proactive Coping, Adaptation, and Aging. Motivation and Emotion, 29(4), 203 –235. https://doi.org/10.1007/s11031-006-9013-1.
Avijit, G. (1998). Ecology and development in third world (2nd Ed.). London:Routledge.
Bastosa, Carlos Aguirre, K. Weber-Matthias, (2018): Foresight for shaping national innovation systems in developing economies,, Technological Forecasting and Social Change, 128: 186-196.
Battino, S.; Lampreu, S. (2019). The Role of the Sharing Economy for a Sustainable and Innovative Development of Rural Areas: A CaseStudy in Sardinia (Italy). Sustainability. 11(11): 1-20 (20 pages).
Bell, W. (2003). Foundations of futures studies : human science for a new era. Volume 1, History, purposes, and knowledge. Transaction Publishers.
Bithas,K, (2020). A bioeconomic approach to sustainability with Ecological thresholds as an operational indicator. Environmental and Sustainability Indicators 6, 100027. https://doi.org/10.1016/j.indic.2020.100027.
Bryden, J.,(­2002). Rural development indicators and diversity in the European union. In: Measuring Rural Diversity (Washington, D.C).
Carroll, A. B. (2000) “Ethical Challenges for Business in the New Millennium: Corporate Social Responsibility and Models of Management Morality”, Business Ethics Quarterly, Vol. 10 No. 1, pp. 33-42.
Chigbu, UE 2012, ‘Village renewal as an instrument of rural development: Evidence from Weyarn, Germany’, Community Development, vol. 43, no. 2, pp. 209-224.
Coates J.F.(1985).Foresight in federal government policymaking .Futures Research Quarterly summer.29-53.
Dabson, B. (2019). Regional Solutions for Rural and Urban Challenges, State and Local Government Review, Vol. 51(4) 283-291. https://doi.org/10.1177/0160323X20925132.
Douglass, M (2006), “A Regional Network Strategy for Reciprocal Rural-Urban Linkages: An Agenda for Policy Research with Reference to Indonesia”, Tacoli, Cecilia (Editor), The Earth scan Reader in Rural-Urban Linkages, Earth scan Reader Series, London (January 8, 2006), pp.124-155;
Douglass, M (2013), “Integrated Regional Planning for Sustainable Development in Asia: Innovations in the Governance of Metropolitan, Rural-Urban, and Trans border Riparian Regions”, UNCRD Expert Group Meeting on Integrated Regional Development Planning, 28- 30 May (2013).
Dams, T. S. (1985), Integriete ländliche Entwicklung – Theorie, Konzepte, Er-fahrungen, Programme. pp. 342. Verlag Weltarchiv GmbH, Hamburg.
Dunne, A., & Raby, F. (2013). Speculative everything: design, fiction, and social dreaming. Cambridge, Massachusetts: The MIT Press.
Gebre, T. and Gebremedhin, B. (2019). The mutual benefits of promoting rural-urban interdependence through linked ecosystem services. Global Ecology and Conservation 20: e00707. DOI: https://doi.org/10.1016/j.gecco.2019.e00707
Kononiuk, A & Glinska, E .(2015) " Foresight in a Small Enterprise. A Case Study " Bialystok University of Technology, 45 Wiejska Street, 15-531 Poland.pp.245.
Kvasha S, Lesia S, Zhemoyda O,(2017).Problems of rural sustainable development in Ukraine. Problems of Agricultural Economics. 353(4):125-137 https://doi. org/10.30858/zer/84959.
Liu, Y.(2020), The basic theory and methodology of rural revitalization planning in China. Acta Geographica Sinica . 75(6), 1120–1133.
Liu, Y.; Zhou, Y.; Li, Y.(2019), Rural regional system and rural revitalization strategy in China. Acta Geogrphica Sinica,  . 74(12), 2511–2528.
Melnikovas,A,(2018). Towards an Explicit Research Methodology: Adapting Research Onion Model for Futures Studies, Journal of Futures Studies, December 2018, 23(2): 29–44. DOI:10.6531/JFS.201812_23(2).0003.
Mihai, F.C.; Iatu, C. Sustainable rural development under Agenda 2030.(2020). In Sustainability Assessment at the 21st Century; Bastante-Ceca, M.C., Fuentes-Bargues, J.L., Hufnagel, L., Mihai, F.C., Iatu, C., Eds.; IntechOpen: London, UK. [Google Scholar] [CrossRef]
Miller, R., Poli, R., & Rossel, P. (2013). The discipline of anticipation: Exploring key issues.
UNESCO Foresight Working Paper #1.Paris.
Molis, A. (2008). Bendrosios ES saugumo ir gynybos politikos plėtros scenarijų tyrimas. Doctoral dissertation. Vilnius: Vilnius university.
Nilashi, M., Rupani, P.F., Rupani, M.M., Kamyab, H., Shao, W., Ahmadi, H., ... Aljojo, N., (2019). Measuring sustainability through ecological sustainability and human sustainability: A machine learning approach. Journal of Cleaner Production 240, 118162. https://doi.org/10.1016/j .jclepro     .2019.118162.
Overton, J., & Scheyvens, R. (1999). Strategies for sustainable development:Experiences from the Pacific. London: Zed Books.
Phillis, Y.A., Andriantiatsaholiniaina, L.A., (2001). Sustainability: An ill-defined concept and its assessment using fuzzy logic. Ecological Economics. 37 (3), 435–456. https://doi.org/10. 1016/s0921-8009(00)00290-1.
Tacoli, C. 1998. Rural-urban Interactions: A Guide to the Literature. Environment and Urbanization, 10(1): 147-166.
Tacoli, C. 2010. Rural-urban linkages and pro-poor agricultural growth: An overview, in: Rural-Urban Dynamics: Perspectives and Experiences, S. Rajagopalan, Bangalore, India, SBS Publishers.
Kuhmonen, T., & Kuhmonen, I. (2015). Rural futures in developed economies: The case of Finland. Technological Forecasting and Social Change, 101, 366-374. https://doi.org/10.1016/j
techfore.2015.07.028
UPA, (2016). Desarrollo rural. Oportunidades desaprovechadas La Tierra 254, 31–33.
Voros, J. (2017). Big History and Anticipation. Handbook of anticipation: Theoretical and applied aspects of the use of future in decision making, pp. 1-40.
Ward, N,. Brown, David L, (2009), Placing the Rural in Regional Development. Regional Studies, 43 (10). pp. 1237-1244. ISSN 1360-0591
World Commission on Environment and Development (WCED), 1987. Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future. Retrieved from. http://sustainabledevelopment.un.org/ content/documents/5987our-common-future.pdf.