عوامل مؤثر بر مهاجرت جوانان روستایی استان اردبیل با روش آمیخته

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مدیریت، واحد گرمی، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمی، ایران

چکیده

جامعه‌ی ایران طی سه دهه‌ی اخیر به شدت درگیر پدیده مهاجرت از روستا به شهر و آثار و تبعات اجتماعی – اقتصادی آن بوده است. رشد جمعیت حاشیه‌نشین، ظهور خرده فرهنگ‌های جدید، کاهش تولیدات کشاورزی و افزایش تعداد کارگران غیرماهر و نیمه‌ماهر از نخستین و بارزترین وجوه این پدیده بوده است. این پژوهش نیز با هدف بررسی و تحلیل عوامل مؤثر بر مهاجرت جوانان روستایی در استان اردبیل در دو مرحله کیفی (داده بنیاد) و کمی انجام گرفته است. به منظور جمع‌آوری داده‌ها در بخش کیفی از مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شده است. جامعه‌ی آماری برای بخش کیفی مدیران کل و معاونین سازمان جهاد کشاورزی، اداره ورزش و جوانان، تعاون روستایی، بانکهای استان و اداره امور عشایری به تعداد 30 نفر انتخاب، که بعد از اشباع نظری در مصاحبه، فرآیند کدگذاری انجام گرفت. جامعه‌ی آماری بخش کمی نیز تعداد 280 نفر از جوانان ساکن روستا در استان اردبیل بودند که بر اساس جدول مورگان تعداد 162 نفر و بر اساس روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای انتخاب شدند. مجموعه داده‌های بدست‌آمده بعد از طی فرآیند مستمر کدگذاری‌های باز، محوری و انتخابی در قالب 90 کد باز، 59 مفهوم، 15 مقوله و 6 طبقه (شرایط مداخله‌گر، شرایط عِلی، شرایط محوری، پیامدها، راهبردها و شرایط زمینه‌ای) سازماندهی شدند. در نهایت با استفاده از نرم‌افزار Smart Pls، از برازشِ مدلِ بدست آمده اطمینان حاصل گردید و تمامی روابط معنی‌دار تشخیص داده شدند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد مهمترین دلایل مهاجرت جوانان روستایی؛ فرسودگی خانه و محل سکونت، موقعیت اجتماعی و شهرت در شهر، دسترسی سخت به خدمات کشاورزی و دامپروری، رسیدن به آرزوهای خود در شهرها، امنیت و ثبات در زندگی شهری و دسترسی به اطلاعات و رسانه‌های جمعی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


ابراهیمی‌کوهبنه، محمدصادق و اسعدی‌خوب، سیدحسن (1397). نقش و اهمیت کشاورزی در جلوگیری از مهاجرت روستایی- مطالعه موردی شهرستان بهمئی. فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی، دوره 5، شماره 1، ص 87-104.
اذانی، مهری و بوستانی، سعید (1392). تحلیلی بر عوامل موثر در مهاجرت‌های روستایی – شهری نمونه موردی (شهرستان ممسنی). نشریه فضای جغرافیایی، دوره ۱۳، شماره ۴۱، ص 93- 111.
آمار، تیمور (1400). تحلیل مهاجرت و تحرک مکانی به نواحی روستایی استان گیلان. مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، دوره 2، شماره 2، ص 79-103.
برومندزاده، محمدرضا و نوبخت، رضا (1393). مروری بر نظریات جدید مطرح‌شده در حوزه مهاجرت. فصلنامه جمعیت، دوره 21، شماره 90 و 89، ص 73- 90.
حسینی، قربان و خانی، سعید (1398). روند و الگوهای مهاجرت در استا‌ن‌های مرزی کشور. فصلنامه مطالعات ملی، دوره 20، شماره 80، ص 93-114.
حسینی، قربان؛ صادقی، رسول؛ قاسمی اردهایی، علی و رستمعلی‌زاده، ولی‌اله (1397). تحولات روند و الگوهای مهاجرت داخلی در استانهای ایران. فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه ریزی منطقه‌ای، دوره 8، شماره 31، ص 1-18.
رستگاری‌پور، فاطمه و محمودی، فاطمه (1399). بررسی عوامل مؤثر بر تمایل روستائیان به انواع مهاجرت داخلی در شهرستان تربت‌حیدریه. دوفصلنامه مطالعات جمعیتی، دوره 6، شماره 2، ص 183-209.
رستمعلی‌زاده، ولی‌اله (1397). بررسی عوامل تعیین‌کننده‌ی تعلقِ جوانان روستایی به محل زندگی خود. مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره 12، شماره 1، ص 29-53.
رستمعلی‌زاده، ولی‌اله و قاسمی اردهایی، علی (1396). ماندن یا ترک ‌کردن؛ چالش‌های مهاجرتی جوانان روستایی. پژوهشهای روستایی، دوره 8، شماره 2، ص 282-299.
رستمعلی‌زاده، ولی‌اله؛ قاسمی اردهایی، علی و رستمی، نیر (1392). عوامل مؤثر بر ماندگاری جوانان روستایی مطالعة موردی: شهرستان اهر. پژوهشهای روستائی، دوره 4، شماره 3، ص 505-534.
رستمعلی‌زاده، ولی‌اله (1396). جاذبه و دافعه‌ی روستایی و تأثیر آن بر ماندگاری یا تمایل به مهاجرت در میان جوانان روستایی شهرستان‌های هشترود و اسکو. توسعه محلی (روستائی-شهری)، دوره 9، شماره 1، ص 145-170.
عبدالله‌زاده، غلامحسین؛ اژدرپور، علیرضا و شریف‌زاده، محمدشریف (1398). بررسی عوامل موثر بر گرایش به مهاجرت در بین روستاییان شهرستان زابل. نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی، دوره 23، شماره 67، ص 173-195.
غفاری گیلانده، عطا؛ پادروندی، بهزاد؛ حیدری‌ساربان، وکیل و هاشمی‌معصوم‌آباد، رضا (1396). تحلیل سطح برخورداری نواحی روستایی استان اردبیل از امکانات توسعه. فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دوره 7، شماره 28، ص 25-38.
قدیری‌معصوم؛ مجتبی؛ یوسفی، حبیبه؛ اکبرپورسراسکانرود، محمد و خلیلی، احمد (1391). تعارض روستاگریزی جوانان با روند توسعه روستایی (مطالعه موردی: دهستان دیزمار غربی شهرستان جلفا). پژوهشهای روستایی، دوره 3، شماره 10، ص 97-117.
مجتبایی، کاظم؛ نوابخش، مهرداد و کلدی، علیرضا (1399). بررسی تغییر انسجام اجتماعی ناشی از مهاجرت در شهر قم. پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی، دوره 13، شماره 2، ص 51-70.
موحدی، بهناز؛ موسائی، میثم؛ سجادپور، سیدمحمدکاظم؛ متقی، ابراهیم و بقایی‌سرابی، علی (1400). تحلیل محیط نهادی مدیریت مهاجرت به خارج از کشور با تأکید بر اسناد بالادستی. راهبرد اجتماعی فرهنگی، دوره 10، شماره 1، ص 5-38.
موحدی، رضا و سامیان، مسعود (1397). بررسی عوامل مؤثر بر مهاجرت روستاییان در شهرستان سردشت. مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، دوره 13، شماره 1، ص 163-177.
میرزایی، معصومه و کلاهی، مهدی (1399). روستازیستی پایا در شهرستان تربت‌حیدریه. نشریه روستا و توسعه، دوره 23، شماره 3، ص  79-96.
نجفی، مریم؛ زنگنه، یعقوب و سلمانی‌مقدم، محمد (1400). تحلیلی بر چگونگی و دلایل اقامت مهاجرین روستایی وارد شده به شهر در بدو ورود و تحرک سکونتی آنها در مراحل بعد از سکونت اولیه (مطالعه موردی: بجنورد). پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره 12، شماره 44، ص 109-122.
Goldsmith, P. D., Gunjal, K., & Ndarishikanye, B. (2004). Rural–urban migration and agricultural productivity: the case of Senegal. Agricultural economics, Vol. 31, No.1, PP. 33-45.
Kulcsár László, J., & Curtis K. J. (2012). International handbook of rural demography. Amsterdam: Springer.
Long, J., Faught, S., & Johnson, C. (2020). Roles of community satisfaction and community attachment in the out-migration of rural residents. Journal of Management and Marketing Research, Vol. 11,PP. 1-11.
Pam, Y. D.(2014). Rural-Urban Migration among Youths in Nigeria: The Impacts on Agriculture and Rural Development.
Pretty, G., Bramston, P., Patrick, J., & Pannach, W. (2016). The relevance of community sentiments to Australian rural youths’ intention to stay in their home communities. American Behavioral Scientist, Vol. 50, No.2, PP. 226-240.
Shayan, H., kohnepushi, S. (2013). Analysis of the causes of rural-urban migration (Case study: Khav and Myrabad District, Marivan County). Journal of Research and Rural Planning, Vol. 2, No. 1, PP. 115-141.
Taheri Demneh, M., & Kazemi, M. (2018). The Desire to Migrate Among Young Iranians; A Qualitative Study on Future Images. Interdisciplinary Studies in the Humanities, Vol.10, No.4, PP. 53-78.
Theodori, A. E., & Theodori, G. L. (2015). The influences of community attachment, sense of community, and educational aspirations upon the migration intentions of rural youth in Texas. Community Development, Vol.46, No.4, PP. 380-391.
Theodori, A., & Theodori, G. L. (2014). Perceptions of community and place and the migration intentions of at-risk youth in rural areas. Journal of Rural Social Sciences, Vol. 21, No. 1, PP. 103–121.