تحلیل نقش شهر کنارک در توسعه روستاهای پیرامونی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی محیطی دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی محیطی دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل نقش شهر ساحلی کنارک در توسعه روستاهای پیرامونی آن می‌پردازد. این پژوهش از نظر هدف «کاربردی» و از نظر شیوه اجرا «توصیفی- تحلیلی» است. جامعه آماری پژوهش 20 روستای حوزه پیرامونی کنارک با جمعیت بالای 10000 نفر بوده است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 382 نفر محاسبه شده است. ابزار گردآوری اطلاعات به دو صورت کتابخانه‌ای و میدانی بوده است. جهت جمع‌آوری داده‌های میدانی از پرسش‌نامه محقق ساخته استفاده شد که به صورت تصادفی ساده در بین پاسخگویان توزیع شده است. داده‌های مورد نیاز در قالب 4 شاخص و 24 زیرشاخص جمع آوری گردید. جهت تحلیل یافته‌های استنباطی از آزمون تی تک نمونه‌ای، رگرسیون چند متغیره و آزمون تحلیل مسیر و جهت تعیین سطح توسعه‌یافتگی روستاهای پیرامونی شهر کنارک از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی و مدل تاپسیس فازی استفاده شده است. نتایج آزمون تی تک نمونه‌ای نشان می‌دهد که شاخص اقتصادی با میانگین 910/2 پایین‌تر از حد مطلوب و شاخص فرهنگی با میانگین 233/3، شاخص اجتماعی با میانگین 059/3 و شاخص زیربنایی و ارتباطی با میانگین 071/3 بالاتر از حد مطلوب قرار دارند. نتایج تحلیل مسیر بیانگر آن است که شاخص اقتصادی با اثر کلی 742/0 و شاخص زیربنایی- ارتباطی با اثر کلی 621/0 به ترتیب بیشترین تأثیر را بر توسعه روستاهای پیرامونی داشته و شاخص فرهنگی با اثر کلی 199/0 کم‌ترین تأثیر را داشته است همچنین نتایج آزمون رگرسیون نشان می‌دهد، بر اساس سطح معنادری به‌دست آمده (000/0 Sig=)، بین کارکردهای شهر ساحلی کنارک و توسعه روستاهای پیرامونی آن رابطه معنی‌داری برقرار است. به عبارتی می‌توان چنین بیان کرد که اثرات شهر ساحلی کنارک بر توسعه روستایی چشمگیر است. لذا پیشنهاد می‌گردد با گسترش و رونق گردشگری ساحلی در این خطه علاوه بر افزایش اشتغال در شهر کنارک و روستاهای اطراف به بهبود زیرساخت‌های روستاهای این ناحیه نیز کمک کرد.

کلیدواژه‌ها


ادیبی، بهناز و ایلانلو، مریم (1399). سنجش و ارزیابی کیفیت ذهنی زندگی در شهرهای ساحلی (مطالعه موردی: بندر امام خمینی). مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، سال اول، شماره اول، صص 112-89.
اسفندیاری، علی اصغر؛ حسن­زاده، سمیره و دلاوری، مجید (1387). ارزیابی عملکرد مناطق آزاد تجاری ایران و تأکید آن در توسعه اقتصادی این مناطق. فصلنامه پژوهش­های اقتصادی، دوره 8 شماره 1(پیاپی28) ،صص146-119.
آهنگری، نوید؛ محمدی حمیدی، سمیه، حسین زاده، فخرالدین(1394). بررسی عملکرد شهرهای میانه اندام در فرایند توسعه پایدار ناحیه­ای(مطالعه موردی: شهر بوکان). مجله آمایش جغرافیایی فضا، دوره 5، شماره 17، صص 114-99.
آماده ضیابری، فهیمه (1394). تحلیل نقش عملکردهای روستای ضیابر در توسعه­ی ناحیه­ای. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور رشت، گروه جغرافیا، رشته برنامه­ریزی شهری، رشت.
جعفرزاده، حسن (1391). بررسی نقش تقسیمات کشوری در توسعه ناحیه­ای (مطالعه موردی: شهرستان­های بوانات و خرم بید). پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیا، رشته جغرافیای سیاسی، تهران.
چهارتنگی، طوبی (1395). سنجش تأثیرات و پیامدهای طرح­های ملی سدسازی بر توسعه ناحیه­ای (مطالعه موردی: سد کارون 3 شهرستان ایذه). پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده­ی ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیا، رشته برنامه­ریزی شهری، اردبیل.
حیدرزاده، احسان؛ حقی، محمدرضا و زرین، نیوشا(1400). تحلیل رضایتمندی شهروندان از فضای نوار ساحلی در شهرهای بندرگاهی (مطالعه موردی: شهر بوشهر). پژوهش­های جغرافیای برنامه­ریزی شهری، دوره 9، شماره 1، صص 229-211.
درویشی، رضا؛ رضایی، محمدرضا و شمس­الدینی، علی (1397). بررسی نقش گردشگری ساحلی در توسعه اقتصادی از نظر شهروندان (مطالعه موردی: بندر دیلم). جغرافیا و برنامه­ریزی منطقه­ای، سال هشتم، شماره 4، صص 426-411.
دلاوری، مهدی (1390). بررسی منطقه آزاد تجاری- صنعتی در توسعه توریسم منطقه­ای (مطالعه موردی: منطقه آزاد تجاری- صنعتی). پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیا، رشته برنامه­ریزی شهری، سمنان.
دیانتی، زهرا و فراهانی، مرتضی (1399). اولویت­بندی فناوری­های چاپ جهت سرمایه­گذاری با استفاده از تاپسیس فازی. فصلنامه دانش سرمایه­گذاری، سال 9، شماره 33، صص 56-37.
دیوسالار، اسدالله و شیخ اعظمی، علی (1390). برنامه­ریزی فضایی توسعه پایدار شهرهای ساحلی (نمونه موردی: شهر ساحلی نور). مجله جغرافیا و توسعه، شماره 21، صص64-43.
دیوسالار، اسدالله و پرهیزگار، اکبر(1397). بوم شهر و آثار آن در توسعه پایدار شهرهای ساحلی: شهر ساحلی بابلسر. فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 9، شماره 4، صص 41-17.
ربیعی­نژاد، حسین و ارغان، عباس (1396). بررسی تأثیرات الگوی قطب رشد بر شکل­گیری مراکز بزرگ شهری و توسعه نامتعادل ناحیه­ای ایران. اولین همایش بین المللی و سومین همایش ملی پژوهش­های مدیریت و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران.
رستم گورانی، ابراهیم؛ بیراوندزاده، مریم؛ علیزاده، سیددانا ؛ حشمتی جدید، مهدی (1392). بررسی جایگاه منابع آزاد تجاری جزیره قشم در توسعه پایدار و امنیت اجتماعی. دو فصلنامه آمایش سرزمین دوره 5،  شماره 8، صص49-27.
زنگنه شهرکی، سعید؛ شهسواری، محمد سینا و امینی­زاده، عباس (1398). ارزیابی فضایی عوامل تأثیرگذار بر آسیب­پذیری اجتماعی شهرهای ساحلی (مطالعه موردی: شهرستان­های استان بوشهر). جغرافیای اجتماعی شهری، سال 6، دوره 2، صص 127-109.
زنگانه، احمد؛ کرمی، تاج الدین؛ تلخابی، حمیدرضا، یوسفی فشکی، محسن(1399). تحلیل اثرات عملکرد اقتصادی- اجتماعی روستا- شهرها بر توسعه­ی منطقه­ای. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال 9، شماره 3، صص 188-165.
سرایی، فریبا (1378). پیامدهای زیست محیطی توسعه توریسم. مجله محیط زیست، شماره39، صص87-73.
سجادی، محمدرضا؛ احمدی، احمد، بیدگلی، بهناز(1399). پهنه بندی خطر زمین لغزش بر اساس فرآیند سلسله مراتبی- فازی و تجزیه و تحلیل تصمیم گیری چند معیاره(مطالعه موردی: حوزه رودخانه ماربر). سنجش از دور سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، سال 11، شماره 4، صص 46-25.
شاه­حسینی، پروانه (1400). تحلیل الگوی پراکنش فضایی شهرها در سواحل شمالی و جنوبی ایران. نشریه علمی برنامه­ریزی توسعه کالبدی، سال ششم، شماره 2، صص 53-35.
عاقلی، مهراب(1396). استراتژی توسعه شهری(CDS) کنارک. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر شریعتی، گروه جغرافیا.
قنبری، یوسف و برقی، حمید(1388). تحلیلی بر رویکرد کارکردهای شهری در توسعه روستایی با تأکید بر مدل یوفرد(رویکردی با نگرش فضایی به برنامه­ریزی روستایی). راهبرد یاس، شماره 20، صص 210-196.
محمدی، عزیزه (1391)، نقش شهرهای کوچک در توسعه نظام ناحیه­ای مطالعه موردی شهرستان بابل، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران، دانشکده علوم اجتماعی، گروه جغرافیا، رشته برنامه­ریزی شهری، تهران.
معمارزاده، روح الله؛ جهانشاهلو، لعیا؛ حسین­زاده، فرهاد و دهقان، عاطفه (1400). تاب­آوری مجموعه­های شهری از طریق مکان­یابی و رتبه­بندی ایستگاه­های آتش­نشانی (مورد پژوهی: منطقه 10 تهران). جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 38، صص 146-129.
محقق، لیلا؛ قدوسی، جمال؛ شریفی، ایوب، عباسپور، مجید(1400). تعیین و اولویت­بندی معیارهای مؤثر در تاب­آوری انرژی در محیط شهری با استفاده از فرآیند سلسله مراتبی فازی. محیط شناسی، دوره 48، شماره1، صص 35-21.
نعمتی، منصور (1391). نقش شهرهای میانی در توسعه ناحیه­ای جنوب استان کرمان مطالعه موردی جیرفت. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور، بخش علوم اجتماعی، گروه جغرافیا، رشته برنامه­ریزی شهری، تهران.
نصیری مقدم، منوچهر؛ آمار، تیمور؛ رضایی، پرویز(1400). تحلیل کارکردهای شهری در توسعه روستایی(مطالعه موردی: شهرستان رودبار). مطالعات برنامه­ریزی سکونت­گاه­های انسانی، دوره 17، شماره 4.
نوری، هدایت الله؛ حسینی، سیدحسن(1388). نقش شهرهای کوچک در تعادل بخشی نظام سکونت­گاهی روستایی استان یزد. جغرافیا و توسعه، شماره 13، صص 77-61.
یگانه محلاتی، سیامک (1389). بررسی و ارائه راهبرد­های توسعه پایدار در شهر­های ساحلی و آثار توریسم بر محیط زیست شهری و توسعه پایدار آن. مجله اقتصاد و بازرگانی،www.vista.ir.
Burt, J. Ben-Hamadou, R. Abdel-Moati, M. Fanning, L. Kaitibie, S. Al-Jamali, F. & Warren, C. (2017). Improving management of future coastal development in Qatar through ecosystem-based management approaches. Ocean & Coastal Management, 148, 171-181.
Cabioch, B. Robert, S. (2021). Integrated beach management in large coastal cities. A review. Ocean and Coastal Management 217 106019, www.elsevier.com/locate/ocecoaman.
Devadas,v. & Vaibhav G. (2011). Paning For Secial Economic Zone: Regional Perpeetive, Institute Of Town Planners,India Journal108,53,58,April-June2011.
Jacqueline, B.(2015). Urban Planning and Architecture Design for Sustainable Development. UPADSD 14- 16 October 2015.
Li, H. (2003). management of Coastal Megacities a new challeng in the 21 conterury. Marine policy ,27,vol.27no.24,pp333-337.
pena , I . (2002). Intellectual capital and business star- up success, Iournal of intell ectual capital. vol. , no. 2, pp.185.
popesco, F. (2008). Tourism  Part of the Sustainable Local .Romania, University of Piteati.
Rong juang. (2020). Ocean & Coastal Management   Volume 186, 15 March 2020.
Sekovski, I. Van, A. & William. (2012). megaceities in the coastal zone: using a driver- pressur- state-impact- response framework to address complex environmental problems , Estuarine, cosastal and shelf science, vol, 96, no. 110, p. 96.
UNWTO.(2021).The 21st Century Maritime Silk Road, Tourism Opportunities and Impacts, https://www.e-unwto.org/doi/book/10.18111/9789284418749 - Monday, August 16, 2021 .
Wang, Y. Liu, Y. Li, Y. Li, T. (2016). The Spatio Temporal Patterns of Urban-Rural Development Transformation in China Since 1990. Habitat International, Vol. 53, PP.178-195.
Wong, Poh Poh. (1998). Coastal tourism development in Southeast Asia: relevance and lessons for coastal zone management, Ocean & Coastal Management 38 (1998) 89Ð109.
Yeung, Y. (2001). Coastal Mega-citiesnAsia:Transfromation,Sustainability and Management, oceans& coastal Management,vol.49.
Yu, A., Wu, Y., Zheng, B., Zhang, X., Shen, L (2014). Identifying Risk Factors of Urban-Rural Conflict in Urbanization: A Case of China. Habitat International, Vol. 44, No. 37, PP. 2248-2260.
Zhao, H. Li, N. (2015). Evaluating the performance of thermal power enterprises using sustainability balanced scorecard, fuzzy Delphic and hybrid multi-criteria decision making approaches for sustainability, Journal of Cleaner Production 108 (2015) 569- 582.