عوامل موثر در عدم پیروی توسعه پایدار روستاهای شهرستان زابل از اصول آمایش سرزمین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

3 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان، زاهدان، ایران

چکیده

آمایش سرزمین از طریق تنظیم رابطه انسان با محیط، توسعه در خور و پایداری را ایجاد نموده و با ایجاد هماهنگی بین انسان و محیط به شناخت توان ­های اکولوژیکی و ارزیابی آن نیز می­ پردازد. هدف نهایی تمام برنامه­ ریزی­ ها در قالب آمایش سرزمین نیل به توسعه­  پایدار، تعادل و توازن منطقه ­ای، توزیع مناسب فعالیت ­ها و استفاده حداکثر از قابلیت­ های محیطی در فرایند توسعه مناطق است. در این راستا هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل موثر در عدم پیروی توسعه روستاهای شهرستان زابل از اصول آمایش سرزمین بوده است. پژوهش حاضر از نظر هدف، در زمره پژوهش­ های بنیادی و دارای ماهیتی توصیفی، همچنین از نظر روش، در گروه پژوهش­ های کیفی قرار می­ گیرد. ابزار گردآوری اطلاعات (کتابخانه­ ای و میدانی (مصاحبه) اشت. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل خبرگان (بخشداران، دهیاران و مدیران روستاهای شهرستان زابل) بوده که در چارچوب اشباع نظری نهایی با استفاده از نمونه‌گیری هدفمند، 15 نفر به عنوان حجم نمونه، انتخاب گردید. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش داده بنیاد استفاده شده است. از نتایج مصاحبه با افراد متخصص و کارشناس جهت شناخت مجموعه عوامل موثر در عدم پیروی توسعه پایدار روستاهای شهرستان زابل از اصول آمایش سرزمین با استفاده از روش تئوری زمینه ­ای، 37 مفهوم و 13 واحد معنایی و 6 مقوله­­ (فقدان طرح یکپارچه و نظام­مند، مدل­های نامنسجم آمایش سرزمین، برنامه­ها و اهداف تدوین شده به صورت کیفی، عدم مدیریت یکپارچه و منسجم، ساختار تک ساخت سیاسی، عدم مشارکت مردم)، استخراج شد.

کلیدواژه‌ها


ازکیا، مصطفی (1378). جامعه شناسی توسعه. انتشارات کیهان، تهران.
پوراصغر، فرزام، ویسی، رضا (1390). آمایش سرزمین مبنایی برای توسعه صنعت گردشگری پایدار. اقتصاد مالی، دوره 5، شماره 14، صص 184-195.
پوراحمد، احمد (1380). آمایش سرزمین و ایجاد تعادل در نظام شهری کشور. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی (تهران)، دوره 48، شماره 160، صص 479-190.
توکلی، محمدرضا (1393). آمایش سرزمین و توسعه روستایی بخش مرکزی ناحیه الیگودرز. دوازدهمین کنگره انجمن جغرافیایی ایران با محوریت آمایش سرزمین،الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت، نجف آباد،
تیموری، سمانه، شکور، علی، گندمکار، امیر (1395). سطح بندی سکونتگاه های روستایی بر اساس توان انسانی از دیدگاه آمایش سرزمین (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان شیراز). فصلنامه برنامه­ریزی منطقه ای، دوره 6، شماره 21، صص 93-102.
جعفریان، بابک، سرور، رحیم و برنا، رضا (1398). شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر وضعیت آینده آمایش سرزمین استان تهران با رویکرد آینده پژوهی. نشریه جغرافیایی سرزمین، دوره 16، شماره 61، صص 17- ۳۶.
زرقانی، هادی، اعظمی، هادی (1390). تحلیل ملاحظات نظامی- امنیتی در آمایش و مکان گزینی مراکز و استقرارگاه های نظامی با تأکید بر استان خراسان رضوی. برنامه ریزی و آمایش فضا، دوره 15، شماره 2، صص 141-161.
زیاری، کرامت­اله (1390). برنامه­ریزی شهرهای جدید. چاپ دوازدهم. انتشارات سمت. تهران.
سالنامه آماری استانداری سیستان و بلوچستان (1398). استانداری سیستان و بلوچستان
سرور، رحیم (1394). جغرافیای کاربردی و آمایش سرزمین. انتشارات سمت. تهران.
سند آمایش سرزمین استان سیستان و بلوچستان  (1398). استانداری سیستان و بلوچستان.
شریف­زادگان، محمدحسین، رضوی­دهکردی، امیر (1389). ارزیابی فرآیند برنامه­ریزی "آمایش سرزمین" در ایران و راهکارهای بهبود آن. علوم محیطی، دوره 7، شماره 4، صص 87-100.
شکور، علی، شمس­الدینی، علی (1391). نقش آفرینی کانون های شهری در ایجاد تعادل و توسعه نواحی روستایی (مورد: شهر مصیری و روستاهای پیرامونی). مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه های انسانی، دوره 7، شماره 21، صص 63-77.
فتحی نجفی، طاهره، لطیف نژادرودسری، رباب (1395). مشاهده در رویکرد گراندد تئوری: یک مطالعه مروری. نشریه تحقیقات کیفی در علوم سلامت، دوره 5، شماره 2، صص 221-229.
ملک­زاده، شاهرخ، گلچوبی دیوا، شهربانو (1397). مطالعه فرآیند توسعه کالبدی شهر و اثرات آن بر کیفیت محیط زیست شهری مطالعه موردی: شهر کردکوی. سومین کنفرانس بین المللی عمران ، معماری و طراحی شهری، تبریز.
مومنی، مهدی، مبارکی، امید، جنابی، نرگس (1392). آمایش سرزمین و مدیریت توسعه فضایی (مورد مطالعه: شهرستان ملکان). مطالعات مدیریت شهری، دوره 5، شماره 1، صص 46-56.
مهدوی، مسعود، عزمی، آئیژ (1388). فضا، آمایش سرزمین و توسعه روستایی. جغرافیایی سرزمین، دوره 6، شماره 2، صص 25-42.
طالشی، مصطفی، امیرفخریان، مصطفی (1391). کاربرد الگوهای کمّی تحلیل فضایی جمعیت در آمایش سکونتگاه‌های روستایی مطالعه موردی: استان خراسان رضوی. پژوهش­های روستائی، دوره 3، شماره 12، صص 111-134
میرزایی، حمیدرضا، کمری، سجاد (1390). جایگاه آمایش سرزمین در توسعه­ی روستایی و نقش آن در تحقق اهداف سند چشم انداز 20 ساله­ی کشور (مطالعه موردی استان خراسان شمالی). پژوهشنامه خراسان بزرگ، دوره 1، شماره 3، صص 91-107
میری، غلامرضا، نارویی، پروین، خمر، سونیا، نارویی، جهانبخش. (1393). توسعه آمایشی  و اثرات زیستی بر توسعه روستای تمین. اولین کنگره ملی آمایش سرزمین در هزاره سوم با تاکید بر جنوب شرق کشور، زاهدان.
وحیدی، پریدخت (1373). آمایش سرزمین: راهنمایی برای برنامه ریزی آموزش عالی. پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی، شماره 7 و 8، صص 75-104.
وحیدی­برجی، گلدیس (1390). بررسی ابزارهای مدیریت سرزمین در سیستم برنامه ریزی فضایی کشور پرتغال. فصلنامه آمایش سرزمین، دوره 2، شماره 3، صص 123-144.
یزدان­پناه­درو، کیومرث (1397). نقش تطبیقی آمایش سرزمین در تبیین رابطه جغرافیا با توسعه: با تأکید بر نواحی خاص مرزی ساحلی جنوب ایران. فصلنامه جغرافیا (برنامه­ریزی منطقه­ای)، دوره 8، شماره 3، صص 7-23.
Heldak, M. (2010): Functional standardization of Rural Area of Dolnoslakie vivodeship, Bullent of Geography socio – Economic series, NO.13, PP 127-137.
Isaksson, R. (2006). Total Quality Management for Sustainable Development Process-Based System Models. Business Process Management Journal, 12 (5), PP 632–645.
Porta J., Paraper J., Doallo R., Rivera, F. F., Sante I., Crecente R. (2013). High performance genetic algorithm for land use planning. Computers. Environment and Urban Systems, Vol 37, PP 45-58.
Thinh, N. X., Arlt, G, Heber, B, Hennersdorf, J, Lehmann, I, (2002). Evaluation of Urban Land-Use Structures with a View to Sustainable Development. Environmental Impact Assessment Review. 22 (5), PP 475–492.
Yu, T, zhang, J,X, Sun, L,J. (2009): Research on Rural spatial Distribution in chaina Based on urban –Rural Integrated planning Management, Fourth Internation conference on computer sciences and convergence Information Technology seoul, korea, PP 269-299.
Zabihi H., Ahmad, A., Vogeler, I., Nor Said, M., Golmohammadi, M., Golein, B. (2015). Suitability procedure for sustainable citrus planning using the application of the analytical network process approach and GIS. Computers and Electronics in Agriculture. Journal homepage. Vol 117, PP 114- 126.