تحلیل فضایی اثرات اقتصادی ـ اجتماعی بازارهای هفتگی در راستای پایداری روستایی (مورد مطالعه: شهرستان صومعه‌سرا)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه جغرافیا، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران

چکیده

بازارهای هفتگی از قدیم در بسیاری از روستا‌ها رواج داشته و یکی از مشخصه‌های اصلی بسیاری از روستاها شناخته شده است، به نحوی که در تاریخ اقتصادی و اجتماعی جوامع کارکرد و جایگاه ویژه‌ای دارد. هدف پژوهش حاضر بررسی تحلیل فضایی بازار‌های هفتگی بر مبنای پایداری روستاها در دهستان‌های شهرستان صومعه‌سرا است. اطلاعات و داده‌های لازم از منابع کتابخانه‌ای و میدانی گردآوری شده، ابزار پژوهش نیز پرسشنامه است و روایی آن توسط متخصصین مورد تایید قرار گرفت. همچنین به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل‌های FARAS، WASPAS، FVIKOR استفاده شده است. نتایج رتبه‌بندی معیار‌های اقتصادی و اجتماعی با استفاده از مدل آراس فازی نشان داد، در بعد اقتصادی به ترتیب مولفه‌های درآمد با مقدار وزن 497/0، افزایش کسب و کار با مقدار وزن 465/0، اشتغال با مقدار وزن 461/0، افزایش سرمایه‌گذاری با مقدار وزن 446/0، در بعد اجتماعی نیز به ترتیب مولفه‌های افزایش ارتباط فامیلی با مقدار وزن 476/0، کاهش مهاجرت با مقدار وزن 468/0، منزلت اجتماعی با مقدار وزن 454/0، ارتقای فرهنگ بومی با مقدار وزن 431/0، بالاترین و پایین‌ترین رتبه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. در ادامه نیز نتایج رتبه‌بندی بازار‌های هفتگی با تاکید بر ابعاد پایداری با استفاده از مدل واسپس نشان داد، در بعد اقتصادی، به ترتیب بازارهای هفتگی (گوراب زرمیخ، هندخاله، (شیخ محله) کسما، طاهر گوراب (اباتر)، هندخاله (تولم شهر)، ضیابر، طاهر گوراب )، و در بعد اجتماعی نیز به ترتیب بازار‌های هفتگی (گوراب زرمیخ، هندخاله (شیخ محله)، کسما، هندخاله (تولم شهر)، طاهر گوراب (اباتر)، طاهر گوراب)، بالاترین و پایین‌ترین رتبه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. در نهایت به منظور تحلیل فضایی دهستان‌‌های شهرستان صومعه-سرا با تاکید بر ابعاد پایداری از مدل وایکور فازی استفاده شد، نتایج نشان داد، دهستان‌های کسما با مقدار وزن 254/0، بالاترین رتبه و دهستان طاهر گوراب با مقدار وزن 050/0، پایین‌ترین رتبه را به خود اختصاص داده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Spatial analysis of social-economic effects of weekly markets in order to sustain rural areas (Case study: Sumeh Sara County)

نویسندگان [English]

  • Anush Mehraban Marjqal 1
  • Rafat Shahmari Ardjani 2
  • Seyeheh Sedigheh Hassani Mehr 2
  • Alireza Poursheikhan 2
1 PhD Student in Geography and Rural Planning, Astara Branch, Islamic Azad University, Astara, Iran
2 Assistant Professor, Department of Geography, Astara Branch, Islamic Azad University, Astara, Iran
چکیده [English]

Weekly markets have long been popular in many villages and is one of the main characteristics of many villages. The purpose of this study is to investigate the spatial analysis of weekly markets based on the sustainability of rural areas of Somehsara County. Necessary information and data were collected from library and field sources, The research tool is a questionnaire and its validity was confirmed by experts. FARAS, WASPAS and FVIKOR models were also used to analyze the data. The results showed the ranking of economic and social criteria using the fuzzy ARS model, In the economic dimension, the components of income with a weight of 0.497, increase of business with a weight of 0.465, employment with a weight of 0.461, increase of investment with a weight of 0.446, respectively in the social dimension, respectively. Components of increasing family relationship with a weight of 0.476, reducing migration with a weight of 0.468, social status with a weight of 0.454, promotion of indigenous culture with a weight of 0.431, have the highest and lowest ranks. have given. The results of weekly market rankings with emphasis on the dimensions of sustainability using the Wasps model showed, In the economic dimension, weekly markets (Gorab Zarmikh, Hindkhaleh, (Sheikh Mahalla) Kasma, Taher Gorab (Abater), Hindkhaleh (Tolm Shahr), Ziaber, Taher Gorab), respectively, and in the social dimension, respectively, weekly markets (Gorab Zarmikh) , Hindkhaleh (Sheikh Mahalla), Kasma, Hindkhaleh (Tolm Shahr), Taher Gorab (Abater), Taher Gorab), have the highest and lowest ranks. Finally, in order to spatially analyze the villages of Somehsara city with emphasis on the dimensions of stability, the fuzzy Vicor model was used. The results showed that Kasma villages with a weight of 0.254 had the highest rank and Taher Gorab village with a weight of 0.050 had the lowest rank.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Weekly markets
  • Sustainability
  • Rural areas
  • Sumeh Sara County

مراجع

آرام، فرشید. قرانی، فریبا. حبیبی، میترا. (1394). بررسی و نقش بازار­های دوره­ای در حضورپذیری ساکنین محله­های شهری و افزایش تعاملات اجتماعی، مورد مطالعاتی: شهر همدان. نشریه معماری و شهرسازی آرمان شهر. شماره 23.
تبریزی.آیدین، (1388)،  انواع بازار از لحاظ زمان تشکیل آن، روزنامه رسالت، شماره 69
خواجه شاهکوهی، علیرضا، راضیه ده مرده، صدیقه جعفری تیتکانلو ، فاطمه زراعتی باغخیراتی ، 1395، بررسی نقش بازارهای هفتگی در توسعه اقتصادی روستا ، مطالعه موردی شهرستان گرگان، دومین کنفرانس بین المللی علوم جغرافیا، صفحات 55-42.
رضوانی، عبدالله، (1374)، جغرافیا و صنعت توریسم، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور.
سلطان‎آبادی, ملیحه, جلالیان, حمید, مومنی, حسن. (1395). امکان‎سنجی مراکز مبادله محصولات زراعی (بازار) در نواحی روستایی (مورد: دهستان سلطان‎آباد شهرستان خوشاب). پژوهش‌های اقتصاد روستا, 3(6), 15-32.
سهامی، حبیب­اله، (1388)،  آمایش و مکان یابی. تهران انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر. چاپ چهارم.
شفیعی ثابت, ناصر, اسماعیل زاده, حسن. (1393). پیوندهای روستاییـ شهری، شبکة بازارهای دوره‌ای و توسعة ناحیه‌ای (مورد مطالعه: سکونت‌گاه‌های پیرامونی کلانشهر تهران). مجله علمی " آمایش سرزمین ", 6(2), 283-307.
شکویی، حسین، (1373)،  دیدگاه های نو در جغرافیای شهری. تهران، انتشارات سمت.
ضیاء توانا, ضیاء توانا, امیر انتخابی, شهرام. (1386). نقش بازارهای روستایی در فرایند شکل‌گیری سازمان فضایی و شبکه‌ی سکونتگاهی نمونه: شهرستان تالش. جغرافیاوتوسعه ناحیه ای, 5(8)، صص 115-135.
کلانتری، محسن، یزان پناه، کیومرث، نوری، سمیه، (1394)، تحلیل ساختار فضایی جمعیت سکونتگاههای شهری و روستایی (مطالعه موردی: استان زنجان)، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری 3 (2)، صص 165-190.           
لطیفی، غلامرضا؛ (1391). مبانی و اصول برنامه‌ریزی توسعۀ منطقه‌ای، تهران، نشر علم.
مطیعی لنگرودی, سید حسن, قدیری معصوم, مجتبی, رضوانی, محمد رضا, عزمی, آئیژ. (1390). نقش بازارهای دوره‌ای محلی در توسعه اقتصادی - اجتماعی روستاهای استان گیلان. مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی, 6(15), 138-154.
مهدوی، مسعود. احمدی­زاده هندخاله، تقی. 1390. نقش بازارهای هفتگی استان گیلان در توسعه روستایی و زایش شهر­های جدید در استان، مطالعه موردی: شهرستان صومعه­سرا. فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال 8. شماره 29.
نظری, عبدالحمید, صحنه, بهمن, سقر, علی. (1395). تحلیل مکانی ـ فضایی بازارهای هفتگی روستایی بر مبنای نظام سلسله‌مراتب روستایی در شهرستان آق‌قلا. برنامه ریزی فضایی, 6(1), 103-124.
نعمت الهی, فاطمه, رامشت, دکتر محمد حسین. (1396). تئوری‌‌ها و الگوهای مکان‌گزینی در چند‌‌نگارگی‌‌های جغرافیایی. فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه­ای, 7(24), 1-20.
یاسوری، مجید و سجودی، مریم، (1399)،بررسی نقش بازارهای روز عرضه ی محصولات روستایی در تقویت روابط شهر و روستا (نمونه: شهر رشت)، فصلنامه چشم انداز مطالعات شهری و روستایی، دوره: 1، شماره:
Bazel, M. (1980), Talesh, a tribal region in northern Iran. Translation by Mozaffaramin Farshchian, Volume II, Mashhad, Astan Quds Razavi Publishing
Gladwin, T. N. 1997. Developing reputations for global sustainability. Stern Business 4, 28-31.
Kalotra, Anil, (2013), Rural Marketing Potential in India – An Analytical Study, International Journal of Advanced Research in Computer Science and Software Engineering, Volume 3, Issue 1, January 2013.
Kumar, Pawan and Dangi, Neha, (2013), Rural Marketing in India: Challenges and Opportunities, International Journal of Management and Social Sciences Research (IJMSSR) Volume 2, No. 8, August 2013.
Mishra, Sumit and Kumar, Vinay, (2012), Rural Marketing in India Challenges and Opportunities, SSRN Electronic Journal, January. https://www.researchgate.net/publication/272301609.
Ruth, M., Women and Sustainable Development, Non-Governmental Liaison Service. 2001, available on www.un-ngls.org. p116.
Stephenson. G, Lev., Larry, Brewer. L., (2007), Understanding the Link between Farmers’ Market Size and Management Organization, Oregan State, Garry Stephenson, Larry Lev, and Linda Brewer Special Report.
Sultanzadeh, H. (2007), Iranian markets, what do I know about Iranian collections? Tehran: Office of Cultural Research
Torjman, S., (2000), the Social Dimension of Sustainable Development, Caledon Institute Social.
Tacoli, C. (2004), Rural-Urban Linkage and Pro-Poor Agriculture Growth: An Overview. Prepared for OECD DAC POVNET Agriculture and Pro-Poor Growth Task Team, Helsinki Workshop, 17-18 June. London: IIED. pp. 1-17.
Varga, E.2008.the Challenges of Sustainable Rural Development towards Engineering, - Policy, Montreal.p2.
WHITE, C. 2004. Strategic Management, New York, Palgrave Macmillan. P112

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 11 مهر 1400
  • تاریخ بازنگری: 01 دی 1400
  • تاریخ پذیرش: 16 بهمن 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار