تحلیل تحولات فضایی و کالبدی پیراشهر متأثر از گسترش روابط با شهر بم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی گردشگری، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی،ساری، ایران

3 استادیار گروه جغرافیا وآمایش شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان،ایران

چکیده

در شکل پذیری و تحول سکونتگاه های روستایی، عوامل و نیروهای متفاوت و متنوعی نقش دارد که هرکدام از این عوامل و نیروها، تاثیرات مثبت یا منفی را می تواند ایجاد نماید.  عوامل به نوعی متاثر از تعامل و ارتباط دو عرصه سکونتی شهر و روستا با یکدیگر هستند که امروزه بیشتر می توان شاهد تأثیر گسترش شهر بر روستاها بود. هدف این تحقیق بررسی تحولات فضایی و کالبدی گسترش روابط شهر بم با روستاهای پیرامون است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر جمع آوری داده‌های میدانی از طریق ابزار پرسش‌نامه است. روایی پرسشنامه از طریق نظرسنجی از نخبگان بررسی و پایایی آن نیز با آلفای کرونباخ با بیشتر از 75/0 تایید شد. جامعه آماری را  جمعیت خانوارهای چهار روستای بیداران، خواجه عسگر، هزاران و حمزه ای بالغ بر 2248 خانوار تشکیل داده است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران، 250 خانوار تعیین شد. نتیجه نشان داد در میان روستاهای پیراشهری، روستای  بیدران  با 25 هکتار و روستای خواجه عسکر با 6 هکتار بیشترین و کمترین گسترش را داشته است. نزدیکی به شهر بم و تبدیل این روستاها به محل گذران اوقات فراغت و تعطیلات آخر هفته ازدلایل اصلی این گسترش است. نتیجه آزمون کای اسکوئر در سطح معناداری کمتر از 05/0 مؤید این بود که روستاهای پیراشهری از الگوی مسکن شهری تاثیرپذیری زیادی داشته است؛ این تغییرات معلول تغییر بافت کالبدی روستاها  و سمت و سو یافتن آنها به سوی زندگی غیر مولد و مصرفی شهر است. همچنین نتیجه آزمون از تاثیر گسترش شهر بم در رونق ساخت و سازها در روستاهای پیراشهری مورد مطالعه اشاره دارد. گسترش خانه های دوم گردشگری در نتیجه روابط شهر و روستاهای پیرامون، از دیگر تحولات کالبدی-فضایی قابل مشاهده است و میزان مراجعه به شهر بم از سوی روستاهای پیراشهری در سطح معناداری کمتر از 05/0 نیز زیاد ارزیابی شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Spatial and Physical Developments in Urban Peripheral Affected by the Expansion of Relations with Bam

نویسندگان [English]

  • Alireza Aminzadeh Rashk Rezvani 1
  • Zahra Sharifinia 2
  • Esfandiar Bandarian 3
1 PhD student in Department of Geography and Urban Planning, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan, Iran
2 Assistant Professor in Department of Geography and Tourism Planning, Sari Branch, Islamic Azad University, Sari, Iran
3 Assistant Professor in Department of Geography and Urban Planning, Sistan and Baluchestan University, Zahedan, Iran
چکیده [English]

Different factors and forces play a role in the formation and evolution of rural settlements, and each of these factors and forces can have positive or negative effects. But all these factors are somehow affected by the interaction and relationship between the two residential areas of the city and the village with each other that today we see more of the impact of urban development on villages. The purpose of this study is to investigate the spatial and physical developments of the development of relations between Bam city and periphery villages. The research method is descriptive-analytical and based on the collection of field data through a questionnaire. The validity of the elite questionnaire was examined and its reliability was confirmed by Cronbach's alpha greater than 0.75. The statistical population consists of the population of families in the four villages of Bidaran, Khajeh Asgar, Hazaran and Hamzeh amounting to 2248 families. The sample size was determined based on Cochran's formula, 250 households. The result showed that among the urban villages, Bidran village with 25 hectares and Khajeh Askar village with 6 hectares had the highest and lowest expansion. Proximity to the city of Bam and turning these villages into places for leisure and weekends are the main reasons for this expansion. The result of Chi-square test at a significance level of less than 0.05 showed that Pirashahri villages had a great impact on the urban housing model. These changes are due to the change in the physical fabric of the villages and their orientation towards unproductive and consuming life in the city. The test result also indicates the impact of the expansion of Bam city on the construction boom in the studied villages of Pirashahri.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spatial and Physical changes
  • City-Village Relations
  • Urban Peripheral. Bam city

مراجع

  • افراخته، حسن؛ عزیزپور، فرهاد؛ زمانی، محدثه.(1394). پیوندهای کلانشهری و تحولات کالبدی- فضایی روستاهای پیرامون مطالعه موردی: دهستان محمدآباد کرج، مسکن و محیط روستا، 34(150): 101-120.
  • حقیقیان، منصور؛ امیدی، مصطفی.(1392). روابط اجتماعی در شهر و روستا (مورد مطالعه: شهرستان سمیرم)، مطالعات جامعه شناختی شهری، 3(7): 54-76.
  • حیدری سورشجانی، رسول؛ بیگی، احمد علی.(1397). بررسی رابطه الگوهای فضایی کاربری زمین شهری بر رشد و گسترش شاخک های خزنده شهری (مطالعه موردی شهر رشت). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی،18(51): 65-86.
  • خسروی، فرشاد؛ شمس، مجید؛ ملک حسینی، عباس.(1399). تحلیل فضایی اثرات گسترش فیزیکی کلانشهرها بر روستاهای پیرامون (مطالعه موردی: کرمانشاه)، جغرافیا و مطالعات محیطی،9(36): 3939-52.
  • سعیدی ، عباس.(1377 ). مبانی جغرافیایی روستایی ، تهران: انتشارات سمت.
  • شاریه، ژان برنارد.(1373). شهرها و روستاها ،ترجمه سیرس سهامی، تهران: نشر نیکا.
  • شایان، سیاوش؛ مردی زرنقی، محمد؛ طاهرخانی، مهدی.(1383). مطالعه روابط متقابل شهر و روستا و نقش آن در تغییرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نواحی روستایی، مجله رشد آموزش جغرافیا، 67(1): 3-9.
  • شکور، علی؛ زارع، پریسا.(1399). نقش رابطه روستا-شهری در برنامه‌ریزی ناحیه ای با رویکرد پایداری جمعیتی از طریق توسعه پایدار روستایی در ایران، برنامه ریزی منطقه ای،39(3): 1-20 .
  • صحنه، بهمن؛ سادین، حسین؛ نشاط، عبدالحمید، تلخابی، حمیدرضا.(1396). اثرات روابط شهر و روستا بر تحولات اقتصادی و اجتماعی روستاهای شهرستان آزادشهر، مجله اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 6(3): 121-138.
  • صرامی، حسین.(1384). روابط شهر و روستا در بخش مرکزی شهرستان اصفهان، مجله علوم انسانی ، 18(1): 29-64.
  • مطیعی لنگرودی، حسن؛ خسروی، حمیده؛ طورانی؛ علی.(1393). اثرات روابط اقتصادی شهر و روستا بر وضعیت اجتماعی و اقتصادی سکونتگاه های روستایی مورد: دهستان چهل چای در شهرستان مینودشت، مجله اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 3(4): 19-42.
  • موسی زاده ساردویی، صدیقه؛ میری، غلام رضا؛ انوری، محمود رضا.(1401). بررسی روابط متقابل شهر و روستا از بعد اقتصادی (نمونه موردی شهر جیرفت و روستاهای پیرامون). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 22(67): 57-72.
  • میرزایی، فرزاد؛ کلانتری، بهرنگ؛ مولایی، محمد؛ عزمی، آئیژ.(1392). تحلیل روابط متقابل شهر و روستا در میزان توسعه یافتگی روستاهای دهستان حومه، شهرستان هرسین،32(143): 89-100.
  • ناظمی شادباش، نقی؛ اصغری، حسین؛ پور شیخیان، علیرضا؛ آمار، تیمور. (1399). نقش روابط متقابل شهر و روستا در توسعه سکونتگاه های پیرامون کلانشهر رشت مورد: ناحیه پیراشهر خمام، مجله توسعه فضاهای پیراشهری، 2(2): 143-156.
  • Courtney. P., Mayfield. L., Tranter. R., Jones, P., Errington. A. (2007). Small towns as ‘sub-poles’ in English rural development:Investigating rural–urban linkages using sub-regional social accounting matrices, www.elsevier.com/locate/geoforum.
  • Das, I., Dutta, M. K., & Borbora, S. (2013). Rural–urban Linkages for Development of Rural Economy in Assam: A Social Accounting Matrix Approach. International Journal of Rural Management, 9(2), 183-208.
  • Gaile, G. L. (1992). Improving Rural-Urban Linkages through Small Town Market-based Development, Third World Planning Review 14(1): 131-147.
  • Hander K.  ., Titus, M.  (2002).  Small Towns and Regional Development: Major Findings and Policy Implications from Comparative Research, Journal of geography, urban studies and planning, 39(3): 379-391.
  • Ji, X. Ren., J. Y., Ulgiati S. (2019). Towards urban-rural sustainable cperatin: Mdels and plicy implicatin, Jurnal f Cleaner Prductin, 213(3): 892-898.
  • Knight, J., & L. Song.(1999). The Rural- Urban Divide: Economic Disparities And Interactions In China, London: Oxford University Press.
  • Li, Y. H., Westlund, H., Liu, Y. S. (2018). Why sme rural areas decline while sme thers nt: An verview f rural evlutin in the wrld, Journal f Rural Studies, 68, 135-143.
  • Lynch, K .(2005).Rural-urban  Interaction  in  the  developing  World, London  and  New York : Rutledge.
  • Lysgard, H. K. (2019). The assemblage of culture-led policies in small towns and rural communities, Journal of Geoforum,101: 10-17.
  • National Institute of Rural Development (India). (2007) The Report of Rural Development, New Delhi: National Institute of Rural Development and Development Economics”, 9: 663–693
  • Phillipson, J., Tiwasing, P., Gorton, M., Maioli, S., Newbery, R., & Turner, R. (2019). Shining a spotlight on small rural businesses: How does their performance compare with urban?, Journal of Rural Studies, 68, 230-239.
  • C. (2003). The link a between urban and rural development, Journal of  Environment and Urbanization, 15(2): 3 – 12.
  • Yan, J., M. Chen, H. , Xia, F. Z. (2018). Toward imprved land elements fr urban–rural integratin: A cell cncept f an urban–rural mixed, Cmmunity, Journal of Habitat Internatinal,77(2): 110-120.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 26 آبان 1400
  • تاریخ بازنگری: 05 بهمن 1400
  • تاریخ پذیرش: 06 بهمن 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار