تحلیل تحولات فضایی و کالبدی پیراشهر متأثر از گسترش روابط با شهر بم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی گردشگری، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی،ساری، ایران

3 استادیار گروه جغرافیا وآمایش شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان،ایران

چکیده

در شکل پذیری و تحول سکونتگاه های روستایی، عوامل و نیروهای متفاوت و متنوعی نقش دارد که هرکدام از این عوامل و نیروها، تاثیرات مثبت یا منفی را می تواند ایجاد نماید.  عوامل به نوعی متاثر از تعامل و ارتباط دو عرصه سکونتی شهر و روستا با یکدیگر هستند که امروزه بیشتر می توان شاهد تأثیر گسترش شهر بر روستاها بود. هدف این تحقیق بررسی تحولات فضایی و کالبدی گسترش روابط شهر بم با روستاهای پیرامون است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر جمع آوری داده‌های میدانی از طریق ابزار پرسش‌نامه است. روایی پرسشنامه از طریق نظرسنجی از نخبگان بررسی و پایایی آن نیز با آلفای کرونباخ با بیشتر از 75/0 تایید شد. جامعه آماری را  جمعیت خانوارهای چهار روستای بیداران، خواجه عسگر، هزاران و حمزه ای بالغ بر 2248 خانوار تشکیل داده است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران، 250 خانوار تعیین شد. نتیجه نشان داد در میان روستاهای پیراشهری، روستای  بیدران  با 25 هکتار و روستای خواجه عسکر با 6 هکتار بیشترین و کمترین گسترش را داشته است. نزدیکی به شهر بم و تبدیل این روستاها به محل گذران اوقات فراغت و تعطیلات آخر هفته ازدلایل اصلی این گسترش است. نتیجه آزمون کای اسکوئر در سطح معناداری کمتر از 05/0 مؤید این بود که روستاهای پیراشهری از الگوی مسکن شهری تاثیرپذیری زیادی داشته است؛ این تغییرات معلول تغییر بافت کالبدی روستاها  و سمت و سو یافتن آنها به سوی زندگی غیر مولد و مصرفی شهر است. همچنین نتیجه آزمون از تاثیر گسترش شهر بم در رونق ساخت و سازها در روستاهای پیراشهری مورد مطالعه اشاره دارد. گسترش خانه های دوم گردشگری در نتیجه روابط شهر و روستاهای پیرامون، از دیگر تحولات کالبدی-فضایی قابل مشاهده است و میزان مراجعه به شهر بم از سوی روستاهای پیراشهری در سطح معناداری کمتر از 05/0 نیز زیاد ارزیابی شده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • افراخته، حسن؛ عزیزپور، فرهاد؛ زمانی، محدثه.(1394). پیوندهای کلانشهری و تحولات کالبدی- فضایی روستاهای پیرامون مطالعه موردی: دهستان محمدآباد کرج، مسکن و محیط روستا، 34(150): 101-120.
  • حقیقیان، منصور؛ امیدی، مصطفی.(1392). روابط اجتماعی در شهر و روستا (مورد مطالعه: شهرستان سمیرم)، مطالعات جامعه شناختی شهری، 3(7): 54-76.
  • حیدری سورشجانی، رسول؛ بیگی، احمد علی.(1397). بررسی رابطه الگوهای فضایی کاربری زمین شهری بر رشد و گسترش شاخک های خزنده شهری (مطالعه موردی شهر رشت). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی،18(51): 65-86.
  • خسروی، فرشاد؛ شمس، مجید؛ ملک حسینی، عباس.(1399). تحلیل فضایی اثرات گسترش فیزیکی کلانشهرها بر روستاهای پیرامون (مطالعه موردی: کرمانشاه)، جغرافیا و مطالعات محیطی،9(36): 3939-52.
  • سعیدی ، عباس.(1377 ). مبانی جغرافیایی روستایی ، تهران: انتشارات سمت.
  • شاریه، ژان برنارد.(1373). شهرها و روستاها ،ترجمه سیرس سهامی، تهران: نشر نیکا.
  • شایان، سیاوش؛ مردی زرنقی، محمد؛ طاهرخانی، مهدی.(1383). مطالعه روابط متقابل شهر و روستا و نقش آن در تغییرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نواحی روستایی، مجله رشد آموزش جغرافیا، 67(1): 3-9.
  • شکور، علی؛ زارع، پریسا.(1399). نقش رابطه روستا-شهری در برنامه‌ریزی ناحیه ای با رویکرد پایداری جمعیتی از طریق توسعه پایدار روستایی در ایران، برنامه ریزی منطقه ای،39(3): 1-20 .
  • صحنه، بهمن؛ سادین، حسین؛ نشاط، عبدالحمید، تلخابی، حمیدرضا.(1396). اثرات روابط شهر و روستا بر تحولات اقتصادی و اجتماعی روستاهای شهرستان آزادشهر، مجله اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 6(3): 121-138.
  • صرامی، حسین.(1384). روابط شهر و روستا در بخش مرکزی شهرستان اصفهان، مجله علوم انسانی ، 18(1): 29-64.
  • مطیعی لنگرودی، حسن؛ خسروی، حمیده؛ طورانی؛ علی.(1393). اثرات روابط اقتصادی شهر و روستا بر وضعیت اجتماعی و اقتصادی سکونتگاه های روستایی مورد: دهستان چهل چای در شهرستان مینودشت، مجله اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 3(4): 19-42.
  • موسی زاده ساردویی، صدیقه؛ میری، غلام رضا؛ انوری، محمود رضا.(1401). بررسی روابط متقابل شهر و روستا از بعد اقتصادی (نمونه موردی شهر جیرفت و روستاهای پیرامون). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 22(67): 57-72.
  • میرزایی، فرزاد؛ کلانتری، بهرنگ؛ مولایی، محمد؛ عزمی، آئیژ.(1392). تحلیل روابط متقابل شهر و روستا در میزان توسعه یافتگی روستاهای دهستان حومه، شهرستان هرسین،32(143): 89-100.
  • ناظمی شادباش، نقی؛ اصغری، حسین؛ پور شیخیان، علیرضا؛ آمار، تیمور. (1399). نقش روابط متقابل شهر و روستا در توسعه سکونتگاه های پیرامون کلانشهر رشت مورد: ناحیه پیراشهر خمام، مجله توسعه فضاهای پیراشهری، 2(2): 143-156.
  • Courtney. P., Mayfield. L., Tranter. R., Jones, P., Errington. A. (2007). Small towns as ‘sub-poles’ in English rural development:Investigating rural–urban linkages using sub-regional social accounting matrices, www.elsevier.com/locate/geoforum.
  • Das, I., Dutta, M. K., & Borbora, S. (2013). Rural–urban Linkages for Development of Rural Economy in Assam: A Social Accounting Matrix Approach. International Journal of Rural Management, 9(2), 183-208.
  • Gaile, G. L. (1992). Improving Rural-Urban Linkages through Small Town Market-based Development, Third World Planning Review 14(1): 131-147.
  • Hander K.  ., Titus, M.  (2002).  Small Towns and Regional Development: Major Findings and Policy Implications from Comparative Research, Journal of geography, urban studies and planning, 39(3): 379-391.
  • Ji, X. Ren., J. Y., Ulgiati S. (2019). Towards urban-rural sustainable cperatin: Mdels and plicy implicatin, Jurnal f Cleaner Prductin, 213(3): 892-898.
  • Knight, J., & L. Song.(1999). The Rural- Urban Divide: Economic Disparities And Interactions In China, London: Oxford University Press.
  • Li, Y. H., Westlund, H., Liu, Y. S. (2018). Why sme rural areas decline while sme thers nt: An verview f rural evlutin in the wrld, Journal f Rural Studies, 68, 135-143.
  • Lynch, K .(2005).Rural-urban  Interaction  in  the  developing  World, London  and  New York : Rutledge.
  • Lysgard, H. K. (2019). The assemblage of culture-led policies in small towns and rural communities, Journal of Geoforum,101: 10-17.
  • National Institute of Rural Development (India). (2007) The Report of Rural Development, New Delhi: National Institute of Rural Development and Development Economics”, 9: 663–693
  • Phillipson, J., Tiwasing, P., Gorton, M., Maioli, S., Newbery, R., & Turner, R. (2019). Shining a spotlight on small rural businesses: How does their performance compare with urban?, Journal of Rural Studies, 68, 230-239.
  • C. (2003). The link a between urban and rural development, Journal of  Environment and Urbanization, 15(2): 3 – 12.
  • Yan, J., M. Chen, H. , Xia, F. Z. (2018). Toward imprved land elements fr urban–rural integratin: A cell cncept f an urban–rural mixed, Cmmunity, Journal of Habitat Internatinal,77(2): 110-120.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار