تحلیل معیارهای موثر بر وضعیت آینده دانش بومی روستاییان در زیست پذیری مناطق روستایی (مورد مطالعه: روستاهای منطقه ۱۹ تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

امروزه بهره‌گیری از دانش بومی در برنامه‌ریزی توسعه روستایی مورد توجه برنامه‌ریزان، مدیران و جامعه شناسان قرار گرفته است. به طوری که دانش بومی به عنوان منبع ارزشمندی برای فرآیند زیست‌پذیری روستایی محسوب می‌شود. در این راستا هدف پژوهش حاضر تحلیل معیارهای موثر بر وضعیت آینده دانش بومی روستاییان در زیست‌پذیری مناطق روستایی (مورد مطالعه: روستاهای منطقه ۱۹ تهران)، می‌باشد. تحقیق حاضر از نظر روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از نظر ماهیت، کمی و به لحاظ هدف کاربردی-توسعه‌ای است. ابزار گردآوری اطلاعات (کتابخانه‌ای و میدانی (مصاحبه و پرسشنامه) می‌باشد. با توجه به ماهیت این پژوهش، از روش تحلیل ساختاری با استفاده از نرم افزارMIC MAC بهره گرفته شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل 15 نفر از خبرگان و صاحب‌نظران و کارشناسان حوزه مطالعات دانش بومی و زیست پذیری روستایی در شهر تهران که با استفاده از نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. در این راستا پس از برگزاری جلسات اولیه، تعداد 44 متغیر در قالب 4 بعد کلی به عنوان متغیرهای اولیه شناسایی شدند. در نهایت 9 عامل (توانمندسازی، افزایش درآمد و پس انداز، کارآفرینی و اشتغال زایی گروهی و خانوادگی در مشاغل کشاورزی و دامداری، استفاده از کودهای حیوانی در تولیدات کشاورزی به جای کودهای شیمیایی و کاهش هزینه‌ها، همکاری و مشارکت اجتماعی درون گروهی و بین گروهی در بین اهالی روستا (برداشت محصول و ...)، ایجاد روحیه استقلال و خودکفایی در تولیدات، مقاوم سازی مساکن روستایی، مشورت با همسایگان و افراد فامیل و بستگان، همکاری و مشارکت با بنیاد مسکن در تهیه و اجرای طرح‌های‌هادی و کاهش هدر رفت محصولات زارعی و کشاورزی) به‌ عنوان معیارهای کلیدی مؤثر بر وضعیت آینده دانش بومی روستاییان در زیست پذیری مناطق روستایی منطقه 19 تهران انتخاب شدند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • آقاجان­تبار، فریدون، طبری کوچکسرایی، مسعود و محمودی، جلال (1400). نقش دانش بومی در اشتغال، درآمد افراد محلی و حفاظت از جنگل های هیرکانی از دیدگاه ساکنین منطقه واز، شهرستان نور. دو فصلنامه بوم­شناسی جنگل­های ایران، دوره 9، شماره 17، صص 123-132.
  • احمدی، فاطمه و سجادی، اشرف (1391). بررسی مولفه های بازدارنده توسعه پایدار روستایی از دیدگاه کارشناسان. نشریه پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی، دوره 5. شماره 3 (پیاپی 19)، صص 69-80.
  • بذرافشان، جواد و طولابی­نژاد، مهرشاد (1395). اثرات دانش بومی بر توسعه دهستان میانکوه شرقی با تأکید بر اقتصاد دامداری. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، دوره 5، شماره 18، صص 165-187.
  • بندانی، میثم، میرلطفی، محمود رضا، کدیور، زری و سنجرانی، زهره (1394). بررسی و نقش دانش بومی در کشاورزی و جایگاه آن در فرآیند توسعه پایدار. همایش ملی عمران و معماری با رویکردی بر توسعه پایدار، فومن.
  • بوذر جمهری، خدیجه (1385). دانش کشاورزی بومی جنسیتی و نقش آن در توسعه روستایی، پژوهش زنان. دوره 4. شماره 3. صص 97-116.
  • بوزرجمهری، دکتر خدیجه، اسماعیلی، آسیه و رومیانی، احمد (1396). نقش دانش بومی روستاییان در زیست‌پذیری مناطق روستایی مورد شناسی: روستاهای دوین و توکور شهرستان شیروان. فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه­ای، دوره 7، شماره 24، صص 93-110.
  • جمعه­پور، محمود (1394). بومی‌سازی در عرصه توسعه روستایی و نقش دانش بومی در فرآیند آن. دو فصلنامه دانش های بومی ایران. دوره 1، شماره 2، صص 50-79.
  • چمبرز، رابرت (1381). چالش با حرفه­ها؛ عرصه­های چالش در توسعهی روستایی، ترجمهی علیرضا خرمایی، تهران: نشر ارغنون.
  • حسین کفاش، حسین، طالشی، مصطفی و رحیمی، حسین (1397). نقش دانش بومی در پایداری منابع آب در جنوب خراسان رضوی مطالعه موردی شهرستان بجستان. دو فصلنامه دانش های بومی ایران، دوره 5، شماره 10، صص 223-274.
  • خراسانی، محمدامین و اکبریان رونیزی، سعیدرضا (1399). ارزیابی زیست‌پذیری در نواحی روستایی پیراشهری (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان شیراز). فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، دوره 10، شماره 40، صص 133-146.
  • دشتی، سولماز، منوری، سید مسعود و سبزقبایی، غلامرضا (1387). راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار روستایی با استفاده از ارزیابی توان محیط زیست حوضه آبخیز زاخرد. مجله علوم محیطی، سال 6، شماره 2، صص 77-86..
  • سالنامه آماری استانداری تهران (1399). استانداری تهران.
  • شاه­حسینی، علیرضا (1398). دانش بومی در چنبره تحولات روستاهای پیراشهری مورد: روستاهای کرند و فرور در شمال شهر گرمسار. توسعه فضاهای پیراشهری، دوره 1، شماره 1، صص 67-82.
  • عباسی، اسفندیار و عمادی، محمدحسین (1383). دانش بومی و توسعه پایدار: چاره‌ها و چالش‌ها. ناشر وزارت جهاد سازندگی، آموزش و ترویج، معاونت امور دام.
  • عربیون، اابولقاسم (1385). دانش بومی: ضرورتی در فرآیند توسعه و ترویج. نشریه روستا و توسعه، دوره 9، شماره 1، صص 81-136.
  • علویزاده، سیدامیرمحمد، کیومرث، سمانه، ابراهیمی، الهام و علیپور، مرضیه (1398). تحلیل زیست پذیری سکونتگاه های روستایی (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان کاشمر). پژوهش و برنامه ریزی روستایی، دوره 8، شماره 2 (25 پیاپی)، صص 97-114.
  • علی اکبری، اسماعیل، پوراحمد، احمد و جلال آبادی، لیلا (1397). شناسایی پیشران های مؤثر بر وضعیت آینده گردشگری پایدار شهر کرمان با رویکرد آینده پژوهی. گردشگری و توسعه، دوره 7، شماره 1، صص 156-178.
  • علیایی، محمد صادق و کریمیان، حبیب­االله (1390). بررسی رویکرد برنامه های توسعه روستایی در ایران با تاکید بر نقش و جایگاه دانش بومی، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال 3، شماره 3، صص 85-101.
  • عنابستانی علی اکبر، انزایی الهه و بهزادی، صدیقه (1395). اثرپذیری الگوی مسکن روستایی از تغییرات فرهنگی و اجتماعی روستاییان مورد: شهرستان نکا. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، دوره 5، شماره 16، صص۲۱-۴۲.
  • فولادی، الهه، ارمغان، سیمین، دانیالی، تهمینه و همتی، محمد (1400). تحلیل جایگاه دانش بومی در توسعه فضاهای پیراشهری با تاکید بر زیست‌پذیری اقتصادی و اجتماعی (مورد مطالعه: روستاهای منطقه ۱۹ تهران). توسعه فضاهای پیراشهری, دوره 3، شماره 2، صص 185-204.
  • قادری، رضا و حاجی زاده، ایوب (1394). ضرورت توسعه روستایی و نقش آن در توسعه ملی. اولین همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیط­زیست پاک، همدان.
  • کفاش، حسین، طالشی، مصطفی و رحیمی، حسین (1397). نقش دانش بومی در پایداری منابع آب در جنوب خراسان رضوی مطالعه موردی شهرستان بجستان. دو فصلنامه دانش های بومی ایران، دوره 5، شماره 10، صص 223-274.
  • گل محمدی، فرهود و طباطبایی، مهدیه و مستقیم، مسعود (1400). صنایع دستی و هنرهای سنتی در حفظ میراث فرهنگی، دانش بومی، جذب گردشگران، اشتغال و امرار معاش پایدار مردم روستایی خراسان جنوبی. پنجمین کنگره بین­المللی توسعه کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری ایران. تبریز.
  • هادی­زاده بزاز، مریم (1385). مدیریت بحران و کاهش آسیب پذیری در برابر بلایای طبیعی. تهران، انتشارات آذر برزین.
  • Appiee tiu, S. (2007). the role of indigenous knowledge in biodiversity conservation: implications for conservation education in Papua New Guinea. Thesis for the degree of Master of Science, environmental education. New Zealand: university of Waikato.
  • Barnhardt, K.A. (2005). Indigenous knowledge systems/ Alaska native Ways of knowing, Anthropology and Education Quarterly, 36 (1). PP 11-21.
  • Hill, R, Walsh, F, Davies, J, Sparrow, A, Mooney, M, Council, C.L, Wise, R.M, Tengö, M. (2020). Knowledge co-production for Indigenous adaptation pathways: Transform post-colonial articulation complexes to empower local decision-making, Global Environmental Change. Vol 65. 102161.
  • Jigyasu, R. 2002. Reducing disaster vulnerability through local knowledge and capacity, the Case of Earthquake prone Rural Communities in India and Nepal, Department of Town and Regional Planning.
  • Larice, M. A. (2005). Great Neighborhoods: The Livability and Morphology of High-Density Neighborhoods in Urban North America. University of California, Berkeley.
  • Syafwina, S. (2014). Recognizing Indigenous Knowledge for Disaster Management: Smong, Ealy Warning System from Simeulue Isiand, Aceh. procedia Environmental Sciences 20, PP 571- 582.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار