تحلیل مقایسه‌ای مهاجرت معکوس(شهری- روستایی) ایران در مقیاس استانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 دانشجوی دکتری گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

3 دانشیار گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

مهاجرت معکوس بیانگر مهاجرت از نقاط شهری به مناطق روستایی است که در سرشماری های عمومی ایران با عنوان مهاجرت شهر به روستا داده هایی را ارائه می دهد که در واقع، مجموع مهاجران بازگشتی از شهر به محل تولد خود یعنی روستا،با مهاجرانی است که در شهر متولد ولی به روستا مهاجرت دائم کرده اند.هدف این تحقیق، بررسی و تحلیل تطبیقی مهاجرت معکوس- شهر به روستا، در مقیاس استانی بر پایه روش توصیفی- تحلیلی است. داده های مورد نیاز از سرشماری های سالهای 1385 و1395 از سایت مرکز آمار ایران برداشت شده است. طبق یافته های تحقیق، در مقطع 95-1385 در کل کشور، موازنه مهاجرت بین روستا و شهر برخلاف دهه های قبل از آن، متعادل شده است. از نظر حجمی، استانهای تهران، خراسان رضوی، مازندران و گیلان به تنهایی 33 درصد از کل مهاجران معکوس را جذب کرده در کل استانهای کشور، ضریب همبستگی منفی 477/0 بین شاخص محرومیت و نسبت مهاجران معکوس به جمعیت روستایی، نشان داده است که استانهای دارای مناطق روستایی محروم تر از نظر شاخص های محیطی، اجتماعی، اقتصادی، مهاجر معکوس کمتری داشته اند. در نهایت شکل های حاصل از نرم افزار ARC GIS نشان می دهد تباینات فضایی در سطح کشور از نظر مهاجرت معکوس، بسیار شدید و به نفع نواحی پرتراکم شمالی گیلان، مازندران و بوشهر و پیرامون کلان شهرهای تهران، مشهد، قم و یزد می باشد. بنابراین در یرنامه ریزی فضایی سرزمین ایران، کاهش سطح محرومیت مناطق روستایی استانهای چهارمحال و بختیاری، زنجان، کردستان، خراسان شمالی و هرمزگان از اولویت بالایی برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • - ابراهیم زاده آسمین، حسین، اشتری مهرجردی، اباذر، اسلامی، ایمان (1398)، مهاجرت معکوس روستایی با تغییر سبک زندگی شهر ی ،فصلنامه علمی-پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی سال دوازدهم، شماره اول، زمستان ، صص169-186.
  • - ابراهیمی، اسماعیل، تبیین جایگاه مهاجرت معکوس در باز ساخت روستاهای شمال استان اردبیل، نگرش های نو در جغرافیایی انسانی، سال هشتم، شماره چهارم، پاییز، صص192-173.
  • - افراخته، حسن، منافی آذر، رضا، ولائی، محمد (1395)، اثرات مکانی- فضایی مهاجرت بازگشتی در شهرستان میاندوآب، مجلّة پژوهش و برنامه ریزی روستایی، سال5، شمارة1، بهار، شمارة پیاپی، صص94-83.
  • - امان پور، سعید (1397)، شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر شکل گیری مهاجرت برگشتی مورد شناسی: بخش مرکزی شهرستان دزفول، جغرافیا و آمایش شهری منطقه­ای، شماره29 ، زمستان صص60-37.
  • - بارانی، نادر(1396)، بررسی تاثیر مهاجرت معکوس بر افزایش امنیت و ثبات اجتماعی در مناطق روستایی سیستان،فصلنامه دانش انتظامی استان سیستان و بلوچستان، سال هشتم شماره25، زمستان، صص45-33.
  • - پایدار، ابوذر (1398)، تحلیل جغرافیایی محرک های مهاجرت بازگشتی در روستاهای پیرامن شهر زاهدان، دو فصلنامه جغرافیایی اجتماعی شهری، صص38-19.
  • - حاجیلو، مهدی، قدیری معصوم ، مجتبی، سنایی، مهدی (1387)، نقش و تاثیر خانه های دوم بر ساختار اقتصادی،اجتماعی ناحیه کلاردشت، پژوهش های جغرافیایی انسانی، شماره 65، پاییز، صص 31-19.
  • - راغفر، حسین و قاسمی اردهایی علی (1388)، علل مهاجرت و ویژگیهای جمعیّتی اقتصادی -مهاجران بین شهرستانی: بررسی تطبیقی مهاجران شهر به روستا و روستا به شهر ایران طی دهه ی- 851375، نامه انجمن جمعیّت شناسی ایران، سال چهارم، شماره 8، صص 61-39.
  • - ربانی، رسول. طاهری، زهرا، روستا زهرا (1390)، بررسی علل انگیزه های مهاجرت معکوس و تأثیر آن بر توسعه­ی اجتماعی و اقتصادی در روستاهای اطراف شهرستانهای تنکابن و رامسر، مجله ی پژوهش و برنامه ریزی شهری اصفهان، سال دوم، شماره­ی 5 ، تابستان ، صص108-83.
  • - زنجانی، حبیب الله(1380)، مهاجرت، تهران، انتشارات سمت
  • - سعیدی، عباس (1388)، سطح بندی روستاهای کشور، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران، معاونت عمران روستایی، چاپ اول
  • - عقوبی جعفر، زبیدی، طاهره (1396)، بررسی انگیز ههای مهاجرت معکوس و پیامدهای آن در روستاهای شهرستان ایجرود- استان زنجان، فصلنامه پژوهشهای روستایی، تابستان، دوره9. شماره 2، صص207-199.
  • - عنابستانی، علی اکبر، جوانشیری، مهدی(1393)، برنامه ریزی کالبدی سکونتگاههای روستایی در ایران، انتشارات جهانی، چاپ اول.
  • - غفاری، فرهاد، نیکومرام هاشم و کنعانی مقدم، ثنا(1391)، شناسایی و ارزیابی متغیرهای اقتصادی اثرگذار بر مهاجرت معکوس مطالعه موردی کلان شهر تهران، فصلنامه مطالعات مدیریت شهر ، ی سال چهارم، شماره 9 ،صص69-57 .
  • - فیروزنیا، قدیر؛ ضیاء توانا، محمد (1385) تبیین فرایند تحول روستا با بهره گیری از نظریه چرخه حیات" تهران.
  • - قاسمی اردهالی، علی، نوبخت، رضا (1395)، علل و تعیین کننده های جریانهای مهاجرت معکوس در ایران، انجمن جمعیت شناسی ایران/ سال یازدهم، شمارة 21 ، بهار و  تابستان صص 70-41
  • - قاسمی، مریم، جوان جعفر، صابری زهرا (1393)، تحلیلی بر علل شکل گیری مهاجرت معکوس در نواحی روستایی شهرستان بینالود، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک،  سال چهارم، شماره شانزدهم، تابستان . صص37-15
  • - لوکاس، دیوید و میر، پا (1381)، درآمدی بر مطالعات جمعیتی، ترجمه حسین محمودیان، انتشارات دانشگاه تهران
  • - مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان کرج، دوره آماری 1385.
  • - ملکی، زهرا، مولایی هشجین، باسط قرشی مینا آباد، نصرالله (1398)، اثرات و پیامدها ی مهاجرت معکوس در تحولات محیطی – اکولوژیکی و کالبدی روستاهای ساحلی شهرستان رشت، نگرش های نو در جغرافیایی انسانی، سال دوازدهم، شماره اول، زمستان. صص656-635.
  • - منافی آذر، رضا، عبدالهی، عبداله، علیزاده، تیمور، ولایی، محمد، قاسمی اردهالی، علی(1396)، مهاجرت های بازگشتی و پیامدهای آن بر سکونتگاههای روستایی، مطالعه موردی، بخش باروق شهرستان میاندوآب، مطالعات برنامه ریزی سکونتگاههای انسانی، سال دوازدهم، شماره38، بهار،. صص197-179.
  • - مهاجرانی، علی اصغر، روستا، زهرا (1393)، بررسی مهاجرت معکوس و تاثیر آن بر توسعه اقتصادی، اجتماعی و تغییرات فرهنگی و سیاسی در روستاهای شهرستان­های تنکابن و رامسر واقع در استان مازندران1390-1385 شهری مطالعات جامع شناختی شهری، دانشگاه دهاقان، سال 5 ،شمارە 13، صص194-167.
  • - Andersen, L., (2002), Rural – Urban Migration in Bolivia: Advantages and Disadvantages, Institute De Investigations Socio-Economics, Universidad Catholic Boliviana, La Paz,Bolivia.
  • - Barcus Holly, (2004), Urban-Rural Migration in the USA: An Analysis of Residential Satisfaction, Regional Studies, Volume 38, Issue 6, 2004, pages 643-657
  • - Collier, W. Piracha, M., & Randazzo, T. (2011). Remittances and return migration. IZA Discussion Paper Series, 6091(1-31), Retrieved 20 September 2015 from: http://ftp.iza.org/dp6091.pdf
  • - Lucas, David & Mir, Powell (2002), An Introduction to Population Studies,Translated by Hossein Mahmoudian, University of Tehran Publications
  • - Newbold, K. Bruce (2017), geography Population, Tools and issues, Third Edition, Rowman Littlefield, New York.
  • - Okali, D., Okpara, E. & Olawoye, J., (2001) The Case of Aba and its Region, Southeastern Nigeria, Working Paper Series on Rural-Urban Interactions and Livelihood Strategies, Working Paper 4, Human Settlements Programmed ILED, 3 EnSleigh Street, London, WCIH 0DD.
  • - Pacion, M. (1985), Rural Geography, Harpper and Row Publishers.
  • - Rocchi, B., (2009), Gathering Information on Total Household Income Within an “Industry Oriented” Survey on Agriculture: Methodological Issues and Future Perspectives, Wye City Group on Statistics on Rural Development and Agriculture Household Income Second Meeting, Rome, Italy
  • - Stockdale, A, (2014) Unravelling the migration decision-making process: English early Retirees moving to rural mid-Wale ،Journal of Rural Studies, 34 pp.161,171

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار