واکاوی فرصت‌ها و چالش‌های فراروی تولید زعفران در روستاهای دهستان رشتخوار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

امروزه براساس روش‌های علمی دقیق در کشاورزی می‌توان با شناخت چالش‌ها‌ی هر منطقه، به فرصت‌هایی اصولی و جامع دست یافت. با توجه به اینکه زعفران به عنوان گرانبهاترین محصول کشاورزی و دارویی جهان محسوب می‌گردد، با شناخت چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌رو در تولید آن می‌توان شرایط کاملاً مطلوبی را در زندگی خانوارهای روستایی ساکن در مناطق مساعد برای تولید این محصول فراهم نمود. بر این اساس، هدف تحقیق حاضر، بررسی چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌رو برای تولید زعفران در خانوارهای روستایی رشتخوار می‌باشد. این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی انجام گردیده است. بدین منظور، ضمن مطالعات اسنادی و بازدیدهای اولیه میدانی، طیف گسترده‌ای از شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی، محیطی و کالبدی متناسب با شرایط روستاهای مورد مطالعه تعیین گردید. جمع‌آوری داده‌ها در روسـتاها و خانوارهای نمونه بر اساس شاخص‌های انتخابـی و از طریق پرسشنامه‌ انجام گردیده است. مطالعات میدانی تحقیق، در دو سطح روستا و خانوار صورت گرفته است که در این راستا، وضعیت چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌رو در تولید زعفران در 355 خانوار ساکن در 26 روستای این دهستان مورد بررسی قرار گرفت. جهت تجزیه ‌و تحلیل داده‌‌ها، از تحلیل‌های فضایی و آماری و نرمافزارهای ArcGIS و SPSS استفاده‌ شده است. یافته‌های پژوهش مؤید آن است که فرصت‌ها و چالش‌ها به صورت جداگانه و به ترتیب، هرکدام در قالب چهار بعد(محیطی، اقتصادی، اجتماعی، کالبدی – فضایی) دسته بندی شده‌اند که نشان می‌دهد، در بحث چالش‌ها بعد محیطی با (21/29) درصد از مقدار ویژه به عنوان مهم‌ترین چالش و در بحث فرصت‌ها، بعد اقتصادی با (58/49) درصد از مقدار ویژه به عنوان مهم‌ترین فرصت در سطح دهستان رشتخوار محسوب می‌شود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • ابراهیمی، احمد، (1388)، نقش کشت محصول زعفران در اقتصاد روستایی(نمونه موردی: دهستان زاوه از شهرستان زاوه)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد.
  • اسماعیل پور، علی منظم و پرویز کردوانی، (1389)، نقش محصولات کشاورزی با تاکید بر زعفران در توسعه روستایی شهرستان کاشمر(دهستان بالا ولایت)، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، علمی – پژوهشی، سال هفتم، شماره26،صص51-31.
  • اسماعیلی، رضا، گندمکار، امیر و حسنعلی غیور، (1390)، پهنه بندی میزان تغییرات اقلیمی از دیدگاه کشاورزی در دوره اقلیمی آینده(مطالعه موردی: استان خراسان رضوی)، مجله جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، سال،22، شماره41، صص52-35.
  • اعظم زاده شورکی، مهدی، گردی، رحیم، محمود، صادق، خلیلیان و سید ابوالقاسم مرتضوی، (1390)، بررسی صادرات پسته ایران، نشریه تحقیقات اقتصاد کشاورزی، دوره 3، شماره3، صص116-101.
  • بهدانی، محمدعلی، کوچکی، علیرضا، نصیری محلاتی، مهدی و پرویز رضوانی مقدم، (1384)، ارزیابی روابط کمی بین عملکرد و مصرف عناصرغذایی در زعفران: مطالعه در مزارع کشاورزانOn-farm، مجله پژوهش­های زراعی ایران، جلد3، شماره1، صص14-1
  • توسن، معین، علیزاده، امین، انصاری، حسین و پرویزرضوانی مقدم، 1394، ارزیابی عملکرد و شناسایی مناطق مستعد کشت زعفران در استان خراسان رضوی براساس شاخص دمایی، نشریه زراعت و فناوری زعفران، جلد3، شماره1، صص12-1.
  • حمزه­ئی، مجید و خدیجه بوزرجمهری ، (1393)، واکاوی آثار و عوامل موثر بر گسترش الگوی کشت زعفران در شهرستان نیشابور(مطالعه موردی: دهستان اسحق آباد)، نشریه زراعت و فناوری زعفران، جلد2، شماره4، صص288-277.
  • خالدی، کوهسار و اندیشه حقیقت­نژاد شیرازی ، (1391)، رشد اقتصادی بخش کشاورزی و فقر روستایی در ایران، فصلنامه علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی، سال دوازدهم، شماره46، صص81-58.
  • خلیلی، نیلوفر و منصور زیبایی ، (1386)، اثرتحقیقات فناوری­های نوین بذر بر فقر روستایی(مطالعه موردی: شهرستان مرودشت)، ششمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران، صص17-1.
  • رضوی، حسن،(1377)، فقر و روستا، چاپ دوم، تهران: انتشارات وزارت جهاد سازندگی، مرکز تحقیقات وبررسی مسائل روستایی
  • رکن الدین افتخاری، عبدالرضا، پورطاهری، مهدی، فرج­زاده، منوچهر و ساربان وکیل حیدری ، (1388)، نقش توانمند سازی در توسعه کشاورزی، مجله پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره69، تهران، صص103-87.
  • رنجبر، امیر، امامی، حجت، کریمی کاررویه، علیرضا و رضا خراسانی، (1394)، تعیین مهم­ترین ویژگی­های خاکی موثربرعملکرد زعفران در منطقه قاینات، نشریه آب و خاک(علوم و صنایع کشاورزی)، جلد29، شماره3،صص982-673.
  • سازمان جهاد کشاورزی شهرستان رشتخوار،  (1392)، گزارشی از وضعیت کشت زعفران در شهرستان رشتخوار
  • سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان رضوی، (1390) ، گزارش تحقیقاتی زراعی برای زعفران.
  • صبوربیلندی، محمد و علیرضا ودیعی ، (1386)، بررسی اقتصادی زعفران و تاثیر آن بر درآمد کشاورزان، ششمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران، دانشگاه فردوی مشهد، صص11-1.
  • عزیزی، جعفر و سعید یزدانی، (1384)، بررسی صادرات پسته ایران: چالش­ها و رهیافت­ها، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره74، صص247-217.
  • علوی زاده، سیدامیرمحمد، اسماعیل­پور، علی منظم و محمود حسین­زاده کرمانی، (1392)، امکان سنجی نواحی مستعد کشت زعفران در دشت کاشمر با استفاده از GIS، نشریه زراعت و فناوری زعفران، جلد1، شماره1، صص95-71.
  • فال سلیمان، محمود، حجی پور، محمد و پریسا آقاجان پور ، (1391)، تحول در اقتصاد روستایی با تاکید بر بخش کشاورزی: چالش­ها و فرصت­ها(مطالعه موردی روستاهای شهرستان نهبندان در استان خراسان جنوبی)، همایش ملی توسعه روستایی، صص7-1.
  • قبادی، فاطمه، قربانی جاوید، مجید و علی سروش­زاده، (1393)، تاثیرتاریخ کاشت و اندازه بنه بر عملکرد گل و صفات فیزیولوژیک زعفران در شرایط آب و هوایی دشت ورامین، نشریه زراعت و فناوری زعفران، جلد 2، شماره4، صص276-265.
  • کامیابی، سعید، حبیبی نوخندان، مجید و احمدرضا روحی، (1393)، ارزیابی تاثیر عوامل اقلیمی موثر بر کشت زعفران با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) )مورد مطالعه: دهستان­های شهرستان رشتخوار(، نشریه زراعت و فناوری زعفران، جلد 2، شماره1، صص. 90- 75.
  • کرمی، حمیدرضا، (1394)، بررسی اثرات کشت زعفران بر درآمد و اشتغال بهره­برداران در استان لرستان، فصلنامه روستا و توسعه، سال18، شماره1، صص43-21.
  • کوچکی، علیرضا، (1392)، پژوهش­های زراعی زعفران در ایران: روند گذشته و نگاهی به آینده، نشریه زراعت و فناوری زعفران، جلد1، شماره1،صص21-3.
  • کوزه­گران، سعیده، موسوی بایگی، محمد، ثنایی نژاد، حسین و محمدعلی بهدانی، (1392)، بررسی و شناخت مناطق مستعد کشت زعفران به لحاظ میزان بارندگی و رطوبت نسبی در خراسان جنوبی با استفاده از GIS، نشریه پژوهش­های زعفران، شماره2، صص96-85.
  • مطیعی لنگرودی، سید حسن، قدیری معصوم، مجتبی، رضوانی، محمد رضا، نظری، عبدالحمید و بهمن صحنه،(1390)، تاثیر بازگشت مهاجران به روستا در بهبود معیشت ساکنان( مطالعه موردی: شهرستان آق­قلا)، پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره78، صص83-67
  • مکانیکی، جواد، صادقی، حجت­الله و معصومه فدایی، (1394)، توان سنجی محیطی، الگویی مناسب در راستای شناخت توانمندی­های منطقه­ای با تاکید برکشاورزی(مورد مطالعه: کشت زعفران در شهرستان­های قاینات و زیرکوه)، فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، سال پنجم، شماره19، صص56-43.
  • منصوری، مریم، (1388)، نقش و جایگاه کشاورزی در توسعه روستایی: دهستان سلطان‌علی شهرستان گنبد کاوس، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، صص49.
  • نوری زمان آبادی، سید هدایت الله و عباس امینی فسخودی ، (1386)، سهم توسعه کشاورزی در توسعه روستایی(مطالعه موردی: مناطق روستایی استان اصفهان)، مجله علوم کشاورزی، دوره2-38، صص275-263.
  • یاسوری، مجید، (1386)، مقدمه­ای بر اقتصاد روستایی با تاکید بر بخش کشاورزی، انتشارات به نشر: مشهد، ص40.
  • Bidyut Kumar, G. (2011). Determinants of the changes in cropping pattern in India: 1970-2007. The Journal of the Bangladesh Institute of Development Studies 34 (2): 109-12.
  • Haverkort, A.W., Engel, p., (2006), Knowledge Systems and Agricultural Development, Manual for Workshop (3), the International Course in Rural Extension, Wegeningen: Internatioal Agriculturaal Center, pp.1-4.
  • IFAD, (2008). The role of high-value crops in rural poverty reduction in the Near East and North Africa. Near East and North Africa Division, Program Management Department. 26p.
  • Irish LEADER Network, (2000), Strategic Plan, Journal of Rural Studies, 14 (1), pp. 10-14.
  • Rivera, W.M., (2006), Developing Agricultural Extension System Nationwide, Journal of
  • extension system, p. 29-30.
  • Srdjevici, B, (2004): An Object Multi-Criteria Evaluation of Water Management Scenarios, Water Resources Management Journal, No.18, pp. 35-54
  • Sharma,V.P., and Dinesh, J. (2011). High-Value agriculture in India: Past trends and future prospects. Indian Institute of Management 380-385

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار