حفر بی رویه چاه ها و بسترسازی ناپایداری فضا در دشت قاین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.

2 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.

چکیده

انتقال آب‌های زیرزمینی به سطح زمین از ادوار بسیار دور رایج و متداول بوده‌ است. از جمله روش‌هایی که با استفاده از آنها اقدام به این امر می‌کنند حفر قنات، چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق و چاه‌های دستی است. از دهه 1320 در شهرستان قاینات حفر چاه­های عمیق  و نیمه عمیق آغاز شد و به تدریج در تمام دشت ها به ویژه دشت قاین به سرعت و بی رویه گسترش یافت. حفر بی­رویه چاه­ها مشکلات زیست محیطی را برای این دشت ایجاد نمود. هدف اصلی مقاله حاضر بررسی اثرات زیست ‌محیطی چاه‌های عمیق و نیمه عمیق بر سکونت‌گاه‌های روستایی دشت قاین بوده است. پژوهش حاضر بر مبنای هدف جزء تحقیقات کاربردی بوده و به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است.  نتایج نشان داد که بهره‌برداری­های بی رویه  از منابع آب زیرزمینی در دشت قاین  با حفرچاه‌های عمیق‌ و نیمه‌عمیق باعث به وجود آمدن مشکلات زیست ‌محیطی در سکونت‌گاه‌های روستایی در دشت قاین از جمله خشک شدن قنوات قدیمی، افت سطح آبخوان و کاهش کیفیت منابع آب  شده است. در حقیقت گسترش چاه­ها در دشت قاین منجر گردیده با برهم خوردن تعادل­ محیط زیست، موج شدید ناپایداری در سکونتگاه­های انسانی فضا از جمله نقاط روستایی پدیدار گردد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • ابراهیمی، محمد ابراهیم، فتوحی،صمد، کیانی، سجاد (1392). بررسی خصوصیات کمی و کیفی آبهای زیرزمینی دشت قاین در یک دوره زمانی مشخص.هفتمین کنگره ملی مهندسی عمران، دانشکده شهید نیکبخت، زاهدان.
  • پاپلی یزدی، محمد حسین، شاطری،مفید (1383). سنت مدرنیته، اثرات اجتماعی- زیست محیطی چاه های عمیق و نیمه عمیق (نمونه شهرستان قاین). فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 75، صص129-151.
  • دشتی برمکی، مجید، رضایی، محسن، صابری نصر، امیر(1393). ارزیابی شاخص کیفیت آب زیرزمینی لنجانات با استفاده سیستم اطلاعات جغرافیایی. نشریۀ زمین شناسی مهندسی، جلد هشتم شمارة2، صص2121-2138.
  • رجبی، نجیب اله (1396). بحران آب در قاینات: چاه‌های عمیق. روزنامه طلوع خراسان.
  • سلیمانی، معصومه (1382). نقش مدیریت منابع و مصرف آب در توسعه رستایی. استاد راهنما سعدالله ولایتی، پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد، گروه جغرافیا.
  • شریفیان، حسین، حسینعلی زاده،نفیسه (1392). بررسی کیفیت منابع آب متاثر از خشکسالی. اولین همایش ملی چالش های منابع آب و کشاورزی،اصفهان.
  • شکوری،علی (1384). سیاست‌های توسعه کشاورزی در ایران.تهران: انتشارات سمت.
  • غیور، حسنعلی(1370). نگرشی تازه بر قنات در ایران و چگونگی توزیع آن در مناطق مختلف جغرافیایی. فصلنامه‏ی تحقیقات جغرافیایی، شماره 23، ص 115.
  • فال سلیمان، محمود، چکشی، بهاره (1390). نقش مدیریت مصرف آب کشاورزی جهت افزایش بهره‌وری و پایداری منابع آب دشت های بحرانی در نواحی خشک و کم آب کشور. جغرافیا و توسعه ناحیه ای، شماره 16،صص 218-199.
  • فال‌سلیمان، محمود، جوان، جعفر(1387). بحران آب و لزوم بهره‌وری آب کشاورزی در نواحی خشک مطالعه موردی؛ دشت بیرجند. جغرافیا و توسعه،دوره 6، شماره پیاپی 11، صص115-138.
  • کردوانی، پرویز (1391). منابع و مسایل آب در ایران جلد اول آبهای سطحی و زیر زمینی و مسایل بهره برداری از آنها. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • گزارش سازمان آب منطقه خراسان جنوبی( 1385).
  • لامپکین، ن. ( 1376). کشاورزی ارگانیک. ترجمه عوض کوچکی. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
  • مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن(قاین).(1395).
  • نجفی، غلامعلی (1386). مروری بر ادبیات توسعه پایدار. ماهنامه علمی،کشاورزی،زیست محیطی دهاتی، سال چهارم، شماره
  • ولایتی، سعدالله (1374).جغرافیای آب ها و مدیریت منابع آب. مشهد: انتشارات خراسان.
  • ولایتی، سعداله(1385). بررسی بحران آب استان خراسان (شمالی، رضوی، جنوبی). برنامه ریزی و آمایش فضا، دوره 10، شماره1، صص231-234.
  • وزارت نیرو (١٣٨١).مطالعات جامع آب کشور.
  • هاشمی داران، حسن (1384). کشاورزی پایدار راهگاه توسعه پایدار. تهران: انتشارات پرسمان.
  • Anderson J., (2003). The environmental benefits of water recycling and reuse. Water Science and Technology: Water Supply, 3(4), 1-10.
  • Katta, B., Walid, A.F., and Al Charideh, A.R. (2010). Groundwater vulnerability assessment for the Banyas Catchment of the Syrian coastal area using GIS and the RISK method. Journal of Enviromental Management 91: 1103-1110.
  • , T., Salman Dawood, A., and Earl, B. (2015). Evaluation of local groundwater vulnerability based on DRASTIC index method in Lahore, Pakistan. Geofisica Internactional 54-1: 67-81.
  • Nober, R.C., Rotunno, F.O., Mansur, W.J., Nober, M.M., & Cosenza, C.A. (2007). Groundwater vulnerability and risk mapping using GIS, modeling and a fuzzy logic tool. Journal of Contamination Hydrogeology 94(3-4), 277-292.
  • Vrba, Jaroslav and van der Gun, Jac,(2004), The world’s groundwater resources, UNESCO Contribution to Chapter 4 of WWDR-2 (Draft), Utrecht, December 200

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار