کاهش تراز آب دریاچه ارومیه و ناپایداری روستاهای پیرامون (مورد مطالعه: شهرستان های آذرشهر و میاندوآب)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

2 دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

3 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور، میاندوآب، ایران.

چکیده

امروزه گسترش بحران­های محیطی مانند کم آبی و خشکسالی جوامع روستایی را در معرض خطر قرار داده و هزینه­های اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و محیطی زیادی را به همراه داشته است. هدف از تحقیق حاضر، بررسی پیامدهای خشک شدن دریاچه ارومیه بر ناپایداری روستاهای پیرامون آن بوده است. نوع تحقیق کاربردی، ماهیت روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و گردآوری داده ها به صورت کتابخانه ای و میدانی (پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده) است و تجزیه و تحلیل داده ها با روش­های کمی صورت پذیرفته است. قلمرو مکانی این تحقیق روستاهای واقع در شعاع 20 کیلومتری دریاچه اورمیه که در شهرستان های میاندوآب و آذرشهر استقرار دارند، بوده است. نتایج نشان داد سکونتگاه های شرقی تأثیرات بیشتری از خشک شدن دریاچه ارومیه نسبت به سکونتگاه‌های جنوبی متحمل شده است. بیشترین اثرات منفی در هر دو شهرستان در بعد محیطی (همچون شور شدن اراضی، کاهش تنوع محصولات زراعی و باغی، تخریب باغات و مراتع) و سپس بعد اجتماعی (نظیر کاهش مشارکت و همیاری روستاییان، کاهش انسجام اجتماعی، کاهش امنیت در داخل روستاها و افزایش بزهکاری) بوده است.  کمترین اثرات کاهش تراز آب دریاچه ارومیه در بعد اقتصادی (شامل کاهش فرصت­های شغلی غیرکشاورزی، کاهش درآمدهای متنوع و پایدار، کاهش زمینه‌های اشتغال و افزایش قیمت مسکن) مشاهده شده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • احمدی، سیروس و اکبرزاده، محمد (1397). پیامدهای سیاسی- امنیتی خشک شدن دریاچه اورمیه. فصلنامه ژئوپلتیک، سال 14، شماره 3، ص 95- 127
  • احمدیان، محمدعلی و اصغری، سمیرا (1392). عواقب زیست­محیطی کاهش سطح آب دریاچه اورمیه و راهکارهای نجات آن. فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال 10، شماره 40، ص 81- 96
  • اصغری زمانی، اکبر (1392). ارزیابی تغییرات سطح دریاچه ارومیه به­عنوان چالش عمیق زیست­محیطی فراروی منطقه شمال غرب ایران. فصلنامه علمی-پژوهشی فضای جغرافیایی، سال سیزدهم، شماره 41، ص 99-71.
  • آرایش، محمدباقر (1395). تحلیل محیط­زیست گرایانه سناریوی بحران آب و خشکسالی بر مبنای نظریه برنامه­ریزی شده آجزن از دیدگاه کشاورزان ایلام. فصلنامه مطالعات میان رشته ای در علوم اسانی. سال 9، شماره 4، ص 135- 170.
  • بابایی، محبوب، قادری، رضا، بدراق­نژاد، ایوب و آزاد فلاح، زهره (1396). شناسایی و اولویت­بندی عوامل موثر بر خشک شدن آب دریاچه ارومیه براساس مدل دلفی. فصلنامه جغرافیای طبیعی، دوره 10، شماره 35، ص 114-101.
  • بهبودی، هدا (1389). بررسى کارکردهاى اقتصادى - اجتماعى قنات در دستیابى به توسعه پایدار روستایى. فصلنامه نظام مهندسى کشاورزى و منابع طبیعى، شماره بیست و هفتم.
  • رضایی، روح­اله؛ حسنی، سید محمود و شریفی، امید (1389). واکاوی و تبیین تأثیر خشکسالی بر مناطق روستایی شهرستان زنجان. فصلنامه پژوهش­های روستایی، دوره 1، شماره 3، ص 130-109.
  • رون، پریسا، احمدی، حسام و سروشیان، آرمین (1398). پهنه­بندی مکانی تغییرات عناصر موجود در ذرات گرد و غبار حوضه آبریز دریاچه ارومیه. فصلنامه فیزیک زمین و فضا، سال 45، شماره ۳، ص 686-667.
  • زیاری، کرامت اله؛ زنجیرچی، محمود و سرخ کمال، کبری (1389). بررسی و رتبه بندی درجه توسعه یافتگی شهرستان­های استان خراسان رضوی، با استفاده از تکنیک تاپسیس. فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره 72، ص 17- 30.
  • سعیدی، عباس (1385). مبانی جغرافیای روستایی. تهران: انتشارات سمت.
  • ﺳﻌﯿﺪی­ﻧﯿﺎ، مهری و ﻫﻤﮑﺎران، (1390)، ﺑﺮرﺳﯽ تاﺛﯿﺮ ﺧﺸﮏﺳﺎﻟﯽ ﻫﯿﺪروﻟﻮژﯾﮑﯽ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨ.ﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﺎورز. ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺶ­ﻫﺎی ﺣﻔﺎﻇﺖ آب و ﺧﺎک. دوره 18. ﺷﻤﺎره 3، ص 36-17.
  • صلوی­تبار، عبدالرحیم (1392). مدیریت جامع منابع آب حوضه دریاچه اورمیه؛ چالش­ها و راهکارها. نشریه ناون، شماره 55، ص 15-17
  • فرجی، امین، علیان، مهدی و فتحی، امیر (1397). آینده­نگری اثرات منطقه­ای خشک شدن دریاچه ارومیه با رویکرد سیاسی. نشریه جغرافیا وآمایش شهری- منطقه ای، شماره 27، ص 37- 54
  • کشاورزی، مرضیه؛ کرمی، عزت اله (1387). سازه­های اثر گذار بر مدیریت خشکسالی کشاورزان و پیامدهای آن: کاربرد معادلات ساختاری. نشریه علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. سال 12. شماره 53 (43)، 267-283.
  • محمدی­یگانه، بهروز؛ ولائی، محمد؛ مهدی چراغی (1392). اثرات کاهش سطح آب دریاچه اورمیه در اقتصادی کشاورزی روستاهای پیرامون مطالعه موردی: دهستان مرحمت آباد شمالی میاندوآب. نشریه مخاطرات محیطی مشهد، شماره 5، ص 71-55.
  • مرصوصی، نفیسه و بهرامی پاوه، رحمت اله (1390). توسعه پایدار روستایی. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور، چاپ اول.
  • مکانیکی، جواد و صادقی، حجت الله (1391). تعیین الگوی فضایی بهینه استقرار مراکز خدمات روستایی با رویکرد تناسب اراضی به روش AHP (مطالعه موردی: بخش دهدز، شهرستان ایذه). فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، شماره 2، ص 47 –
  • منافی­آذر، رضا (1396). بحران اصلی دریاچه اورمیه خارج از حوضه رخ خواهد داد. مصاحبه یول پرس، لینک دسترسی http://yolpress.ir/?p=59035
  • نوری، غلامرضا، آقائی، واحد (1391). ارزیابی خطرات محیط زیست مناطق حاشیه دریاچه ارومیه ناشی از نوسانان مرز پیرامونی طی سال­های 1985 تا 2010. نشریه مخاطرات محیطی، سال 1، چاپ 2، ص 94-79.
  • هاشمی، سعید؛ رضوانی، محمدرضا و ایمنی قشلاقی، سیاوش (1388). بررسی جایگاه مدیریت مخاطرات در برنامه­ریزی­های توسعه روستایی ایران. فصلنامه سپهر، شماره 70، ص 44-34.
  • Anvari, A & Valaei, M (2015). Evaluation of the Effects of water level decline of Urmia Lake in sustainable rural Development: Case study: Central Marhamat Abad rural district, Miyandoab County. Bull. Env. Pharmacol. Life Sci., Vol. 4, No. 7, PP. 65-71
  • Dehghani, M.H., Hopke, P.K., Asghari. F.B., Mohammadi, A.A., Yousefi. M (2020). The effect of the decreasing level of Urmia Lake on particulate matter trends and attributed health effects in Tabriz, Iran, Microchemical Journal, 153, PP. 104-143.
  • Delju, A. H, & Ceylan, A., Piguet. E., & Rebetez. M (2012). Observed climate variability and change in Urmia Lake Basin, Iran. ORIGINAL PAPER,Vol. 111, PP. 285–296
  • Global Environmental Alert Service (GEAS). UNEP (2012). The drying of Iran's Lake Urmia and its environmental consequences.
  • Hassanzadeh, E., Zarghami, M., Hassanzadeh, Y (2012). Determining the Main Factors in Declining the Urmia Lake Level by Using System Dynamics Modeling. Water Resour Manage, Vol. 26, No, PP. 29–145
  • Hisdal, H., and Tallaksen, L (2000). Drought Event Definition. Technical Report to the Aride Project, No. 6, PP. 1-45.
  • Hoseinpour, M., Fakheri Fard, A., Naghili, R (2010). Death of Urmia Lake, a Silent Disaster Investigating of causes, results and solutions of Urmia Lake drying. International Applied Geological Congress, Mashad Branch, Vol. 26, No. 28, PP. 700- 704
  • IFAS (2008). What is Drought?, The disaster handbook. Florida: National Edition, University of Florida.
  • Namdar, R., Sadighi, H (2013). Investigation of Major Challenges of Rural Development in Iran Utilizing Delphi Technique. Journal of Agricultural Science & Technology, Vol. 15, No. 3, PP. 445-455
  • OECD (2001). The dac guidelines, strategies for sustainable development. Beyond Economic growth, the word bank.
  • Taheri, M., Emadzadeh, M., Gholizadeh, M., Tajrishi, M., Ahmadi, M., & Moradi, M (2019). Investigating the temporal and spatial variations of water consumption in Urmia Lake River Basin considering the climate and anthropogenic effects on the agriculture in the basin. Agricultural Water Management, Vol. 213, PP. 782–791.
  • Wetland International, (WI) (2005). http:// wetlands.org.
  • Wilhite, D (1993). Understanding the Phenomenon of Drought. Hydro-Review, 12, No. 5, PP.136–148
  • Wilhite, D., and Wood, D (2001). Revisiting Drought Relief and Management Efforts in the West: Have we Learned from the Past?, Journal of the West, 40, No. 3, PP.18–25
  • Wilhite, O. V., & Wilhite, D. A (2002). Assessing vulnerability to agriculture drought: a Nebraska case study. Journal of natural hazards, Vol. 25, PP. 37-58.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار