تحلیل نقش موقوفه های زهان در توسعه پایدار روستایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

روستاشهر زهان در منطقه قاینات دست کم از عهد صفوی به بعد موقوفه­های مهمی داشته است که در توسعه روستا به لحاظ فرهنگی، آموزشی و رواج برخی هنجارهای اجتماعی موثر بوده است. توجه به نسخ کتب مورد توجه مدرسه علمیه، وقف کتاب بر آن مدرسه، ساخت و تعمیر مسجدجامع و مساجد محلات مختلف، وقف بر مخارج بناهای عام­المنفعه نظیر حمام و غسال­خانه و نیز توجه به فقرا و غرباء همگی حکایت از جایگاه شایسته موقوفه­ها در توسعه روستایی زهان دارد. نکات اجتماعی مطرح شده در وقف­نامه­ها نیز شرایط مطلوب زهان در آن عهد و توسعه آن به نسبت روستا بودنش را نشان می­دهد. تاکید بر برخی واژگان علمی و واحدهای اندازه گیری، نگارش برخی موقوفه­ها به دو زبان عربی و فارسی استفاده از آیات، روایات، اشعار متناسب با متن هم رشد اجتماعی و مذهبی زهان در اعصار صفوی تا قاجار را نمایان می­سازد. با این که بخش زهان 113 موقوفه ثبت شده دارد، موقوفه­های مدنظر در این مقاله مربوط به مرکز بخش می­شود و هم این که تنها موقوفه­هایی که زمان وقفش مربوط به قبل از تغییر جایگاه سیاسی زهان بوده، مورد بررسی قرار گرفته­است.

کلیدواژه‌ها


  • حسینی اشکوری، سید جعفر (1383)، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مدرسۀ جعفریه. قم: مجمع ذخایر اسلامی.
  • عباسی، علی اکبر(1397) زهان؛ دیار یاقوت سرخ، بیرجند: صبح امروز، چاپ اول
  • عباسی، علی‌اکبر (1395)، «بررسی نسخ خطی مدرسۀ علمیۀ جعفری زهان»، دوفصلنامۀ علمی ـ تخصصی بساتین، سال سوم، شماره 5ـ6.
  • قرآن
  • قصابیان، محمد رضا(1385) وقف نامه مدرسه علمیه زهان ، مجموعه رسائل فارسی(دفتر هفتم)، مشهد ، بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی ، چاپ اول.
  • نصیری، محمد ابراهیم بن زین العابدین (1373). دستور شهریاران ، به تصحیح محمد نادر نصیری مقدم، تهران: انتشارات بنیاد موقوفات دکتر افشار، چاپ اول
  • وقف­نامه آقامیر سید رجب الحسینی، به شماره کلاسه ر- 11 در اداره اوقاف و امورخیریه قاین
  • وقف­نامه حاج میرزا محمد، به شماره کلاسه م - 66 در اداره اوقاف و امورخیریه قاین
  • وقف­نامه حاج میرقاسم عرب، به شماره کلاسه م - 133 در اداره اوقاف و امورخیریه قاین
  • وقف­نامه حاجی محمد نصیر ، به شماره کلاسه ح - 58 در اداره اوقاف و امورخیریه قاین
  • وقف­نامه رضا ابن حسن خان، به شماره کلاسه ر -18 در اداره اوقاف و امورخیریه قاین
  • وقف­نامه زوجه ملایوسف، به شماره کلاسه ز - 27 در اداره اوقاف و امورخیریه قاین
  • وقف­نامه کربلایی محمدعلی، به شماره کلاسه م - 161 در اداره اوقاف و امورخیریه قاین
  • وقف­نامه محمد سلطان، به شماره کلاسه م – 133 در اداره اوقاف و امورخیریه قاین
  • وقف­نامه میرزا تقی خان، به شماره کلاسه ت – 2 در اداره اوقاف و امورخیریه قاین
  • وقف­نامه میرزا محمد ولی، به شماره کلاسه م – 72 در اداره اوقاف و امورخیریه قاین
  • وقف­نامه میرعلی تقی، به شماره کلاسه م – 152 در اداره اوقاف و امورخیریه قاین