بازتاب اجرای طرح های آبخیزداری در توسعه پایدار سکونتگاه های پیرامونی (مورد مطالعه: بهره برداران روستایی استان خراسان جنوبی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.

چکیده

طرح های مرتع داری بخش قابل توجهی از بودجه بخش منابع طبیعی را در سطح کلان کشوری به خود اختصاص می دهد و ارزیابی صحیح آن سبب صرفه جویی در هزینه ها و افزایش بازدهی طرح ها خواهد شد. در تحقیق حاضر تلاش شده است به منظور ارتقا سطح موفقیت و نتایج مکانی - فضایی مثبت طرح های مرتع داری استان خراسان جنوبی، به بررسی و ارزیابی ابعاد مختلف اهداف پیش بینی شده در طرح های مرتع داری و ارائه الگوی مناسب جهت رفع محدودیت­های آن پرداخته شود. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و از حیث ماهیت و روش توصیفی – تحلیلی است که در راستای پیشبرد اهداف تحقیق از تکنیک­های مرسوم در دو روش اسنادی و میدانی استفاده شده است. جامعه تحقیق مشتمل بر بهره برداران مرتعی واقع در محدوده­ی آن دسته از طرح های آبخیزداری استان خراسان جنوبی بوده که سنواتی از اجرا و اتمام آن گذشته است. از این رو تعداد 13 طرح مرتع داری در محدوده استان با حجم بهره برداران نمونه به تعداد 327 نفر با شیوه نمونه­گیری تصادفی طبقه­بندی شده و روش تخصیص متناسب برگزیده و مورد پرسشگری واقع شده اند. نتایج به دست آمده حاکی است اجرای طرح­های مرتع داری در استان خراسان جنوبی سبب بهبود وضعیت مراتع و هم چنین باعث بهبود وضعیت خاک مراتع از حیث فرسایش آبی و فرسایش بادی شده است. به لحاظ اقتصادی، اجرای طرح های مرتع داری اثر چندانی بر بهبود وضعیت اقتصادی بهره­برداران نداشته است و از حیث اجتماعی نیز منجر به کاهش شاخص بهبود وضعیت اجتماعی بهره برداران شده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • احمدی، احمد (1382). تاثیر شیوه های مدیریت اعمال شده بر حفظ یا تخریب مراتع منطقه شوریک و حاجو استان آذربایجان غربی. مجله مرتع و بیابان، جلد 10، شماره 4، ص 489-471.
  • ازکیا، مصطفی (1374). طرح های مرتع داری و بررسی جنبه های اجتماعی ان. فصلنامه جنگل و مرتع، شماره 29، ص
  • اسراری، پیمان (1379). ارزیابی اقتصادی سرمایه گذاریهای انجام شده در مراتع. مطالعه موردی استان کردستان. شهرستان سنندج. پایان نامه کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس
  • اسکندری، نگهدار (1386). سایت توسعه پایدار و جغرافیا، دیدگاه ها و کاربردهای جغرافیا درزمینه توسعه پایدار و محیط زیست.
  • اسکندری، نگهدار؛ علیزاده عسکر ، فاطمه مهدوی(1387). سیاست های مرتع داری در ایران. سازمان جنگل ها مراتع و آبخیزداری کشور.
  • آذر نیوند،حسین، علیرضا ،گیتی، جعفری،حامد، قرنجیک، احمد (1383). بررسی تاثیر اجرای طرح های مرتع داری بر تولید، وضعیت و گرایش مراتع (مطالعه موردی، مراتع استان گلستان –شمال گنبد کاووس ). مجموعه مقال ه های سومین همایش. - ملی مرتع و مرتع داری ایران . انتشارات موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور.
  • توکلی، محسن، محمدی، یحیی، پیری، عبدالسلام (1384). تاثیر اجرای طرح های مرتع داری در جلوگیری از فرسایش خاک در استان ایلام.سومین همایش ملی فرسایش و رسوب.
  • جنگجو برزل آباد، محمد،قربانی، محمد (1386). رویکردی جدید به ارزیابی اقتصادی طرح های مرتع داری در ایران. مجله علمی پژوهشی مرتع، سال اول، شماره سوم، پائیز.
  • حجازی، یوسف(1375). مهندسی فرآیند فعالیتهای آموزشی ترویجی. تهران: وزارت جهاد،معاونت ترویج و مشارکت مردمی.
  • خاتون آبادی،سیداحمد، امینی، امیرمظفر ، میرزاعلی،عبدالطاهر (1380). عوامل بازدارنده مشارکت دامداران در احیای مراتع آق قلا در استان گلستان. مجله علوم و فنون کشاورزی، شماره اول ،جلد5،ص55-39.
  • روحی، فاطمه،امیرنژاد،حمید،حیدری،قدرت اله ،قربانی، جمشید(1389).بررسی نقش عوامل اجتماعی بهره برداران بر میزان مشارکت آنان در اجرای طرح های مرتع داری (مطالعة موردی: مراتع شهرستان قائمشهر). مجلة علمی پژوهشی مرتع، سال چهارم، شمارة سوم،ص474-484.
  • زرگر، محمود (1384). راهنمای جامع Spssتهران: انتشارات بهنیه.
  • سرایی، حسن (1366). رگرسیون چندمتغیری در پژوهش رفتاری، (ترجمه).تهران: انتشارات نوید.
  • سلمانزاده، سیروس و دیگران (1379).فرهنگ کشاورزی و منابع طبیعی. تهران: دانشگاه تهران.
  • سید اخلاقی، سید جعفر (1385). بررسی و ارزیابی میزان مشارکت مردم در فرایند برنامه ریزی و اجرای پروژه های منابع طبیعی مطالعه موردی استان اردبیل. سمینار برنامه ریزی توسعه مشارکتی آب و خاک کشور،سمنان.
  • شمس الدینی،اسماعیل، خلیلیان، صادق (1379). تحلیل اقتصادی واگذاری مراتع در چارچوب طرح های مرتع داری - مطالعه موردی استان فارس. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال هشتم،شماره30،ص145-169.
  • فرجی سبکبار،حسنعلی، بیات، ناصر، قصابی، محمد جواد (۱۳۹۲). شناخت و تحلیل علل ناکارآمدی مدیریت روستایی از دیدگاه مردم محلی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان آران و بیدگل). مجله پژوهش و برنامه ریزی روستایی.سال ۲، شماره 3، صص ۲۷۹-۲۸۰.
  • کریمی زاده، کیوان (۲۰۱۰). نقش مشارکت های مرد در طرح های آبخیزداری و حوزه های آبریز. مجمع مقالات اولین کنفرانس بین المللی بحران آب، گرگان صفحه ۲۳۲.
  • کریمیان، علی اکبر، بارانی،حسین، محبوبی،محمد رضا، یغمایی، فرهاد(1388).بررسی علل و عوامل موفقیت یا عدم موفقیت بکارگیری سیستم های چرایی در طرح های مرتع داری ( مطالعه موردی استان سمنان). مجله علمی پژوهشی مرتع،دوره3،شماره2،ص217-231.
  • محمودی درخش،رضا، ورامینی،نازنین (1385). ضرورت و اهمیت ارزشیابی در برنامه های ترویج تعاون.مجله تعاون و کشاورزی،دوره جدید، دی ماه (1385)،شماره 184،ص61-63.
  • مرادیان، محمد (1376).گزارش نهایی طرح تحقیقاتی.فارس:مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام فارس .
  • مظهری، محمد، خاکسار آستانه، حمیده (1388). بررسی تاثیر اجرای طرح های مرتع داری بر کارایی مراتع مطالعه موردی استان خراسان رضوی. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی)، جلد 23 ، شماره2،ص12-20.
  • معین الدین، حسن (1372). سیری اجمالی بر مدیریت مراتع کشور (طرح های مرتع داری). مجله جنگل و مرتع،دوره -،شماره17، 38-48.
  • مقدم، محمدرضا، (1377). مرتع و مرتع داری.تهران:انتشارات دانشگاه تهران.
  • ملک محمدی، ایرج (1377). کشاورزی و منابع طبیعی(جلد دوم: مبانی). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  • موسوی نژاد، علی (1376). بررسی اثر مدیریت در وضعیت، گرایش، تولید و ظرفیت مراتع استان سمنان، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران .
  • مهدوی، فاطمه، علیزاده، عسگر (1380).بررسی وضعیت کنونی نظارت و ناظرین طرح های مرتع داری کشور. دفتر فنی مرتع.
  • مهدوی، فاطمه، علیزاده، عسگر (1383).بررسی میزان شناخت مجریان طرح های مرتع داری ازمفاهیم مرتع داری و اهداف پروژه های اصلاحی و احیایی مراتع.سومین همایش ملی مرتع و مرتع داری،کرج، 1383- ص 41.
  • مهدوی، فاطمه، علیزاده، عسگر (1379).نظارت طرح های مرتع داری و ضرورت بکارگیری کارشناسان عضو سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی.
  • نخعی، محمدحسین، خلیلیان، صادق، پیکانی، غلامرضا (1385). ارزیابی مالی طرح های مرتع داری استان خراسان جنوبی (مطالعه موردی شهرستان بیرجند).مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال 14، شماره 55، ص 1-14.
  • Atchoarena, D. and Gasperini, L. (2003), Education for Rural development". Urban Studies, Vol. 32, No. 5, pp. 659-678.
  • Douglas, D. J. A. (2005), The Restructuring of Local Government in Rural Regions: A Rural Development Perspective, Journal of Rural Studies, v21 n2 p231-246.
  • Drakakis-Smith D. (1995), "Third world cities: sustainable urban Development: Towards New Policy Response. Rome and Paris: FAO,
  • Rashidpour, L.; Farajollah Hosseini, S. J.; and Mirdamadi, S. M. (2011), to rural poverty reduction and sustainable development in Iran". American-Eurasian Journal of Agriculture and Environmental Science, Vol. 10, No. 2, pp. 174-179.
  • Siwar, C.; Mahmudul Alam, M.; Wahid Murad, M.; Al-Amin, A. G. (2009), "A review of the linkages between climate change, agricultural sustainability and poverty in Malaysia". International Review of Business Research Papers, No. 5: 309-321.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار